türkiye cumhuriyeti çukurova üniversitesi sosyal bilimler ... - Kütüphane

çeşitli nasihatler ederek eksik yanlarını ortaya koyar. Müridler de eksikliklerinin farkına
vararak rûh-ı pür-hikmete intisab ederler.
Eserin tamamına bakıldığında tasavvufî bir aşk hikâyesi olduğunu söylemek
mümkün değildir. Tarikata yeni giren müritlerin vazgeçmesi gereken niteliklerin
öğretici bir edayla dile getirilmesi eserin bir aşk hikâyesinden çok didaktik bir mesnevi
olmasını sağlamıştır.
Gülşen-i Efkâr’ın “Giriş” bölümü diyebileceğimiz -ana konunun dışında kalan-
beyitlerde şairin öğreticilik gayesi ön plana çıkar. Aslında “Giriş” bölümünün, ana
hikâyeye başlamak ve hikâyedeki alegoriyi doğru anlamak için gerekli bilgileri içeren
bölüm olduğu söylenmelidir. Burada amaç bilgi vermek olduğundan anlatımın daha
kuru olduğu bölümler daha fazladır. Nitekim tevhit anlayışını anlatan aşağıdaki bölüm
kuru bir tariften, tanımdan ileri giden bir edebîliğe sahip değildir. Bu tarife göre tevhit;
ilmî, aynî ve hakikî olmak üzere üç mertebeden oluşur. İlim sahibi akılla hareket eder.
Aynî tevhitte ise esas olan vicdana kulak vermektir, Hakk’a vicdan vasıtasıyla ulaşılır.
Aynî tevhit de zât, sıfat ve ef’âl olmak üzere üçe ayrılır:
149. Üç merâtib-durur …amu tev√µd
Añlamaz bunu §â√ib-i ta…lµd
150. Biri ¡ilmµdür ehli cümle ¡avâm
Biri ¡aynµ biri √a…µ…i be-nâm
151. Ehl-i ¡ilmµde gerçi yo…dur √âl
¡A…l u na…l-ile eyler istidlâl
152. ~â√ibü’l-¡ayn olan üli’l-eb§âr
◊a……’ı vicdân-ıla bulur her bâr
153. Bâb-ı ta√…µ…i kimse fet√ idemez
Ehl-i ◊a… ol kitâbı şer√ idemez
163. Yine ¡aynµ de üç merâtibdür
İrişür aña her ki †âlibdür
164. Biri tev√µd-i ≠ât ü biri §ıfât
Biri ef¡âl-i §ay…al-i mir’ât
165. Üçi üç pâye pâye-i mi¡râc
±ev…-i rû√âni πâye-i mi¡râc
87