türkiye cumhuriyeti çukurova üniversitesi sosyal bilimler ... - Kütüphane

731. Zeyn olup güller-ile her gülzâr
Keyfe yu√yµ okurdı bülbül-i zâr 87
796. Cümle tâkinde «ûşe-i engûr
Neydügin bildürür şarâb-ı †ahûr
800. ~ad-zebân virmiş idi ◊a… çemene
Med√ okurdı şeh-i gül ü semene
İstiâre: Temel benzetme unsurlarından (benzeyen, benzetilen) sadece biriyle
yapılan benzetmedir. “Kapalı” ve “açık” olmak üzere iki türü vardır. Örneği çok
olmakla birlikte sadece birkaç örnek vermekle yetineceğiz.
a) Açık istiâre: Sadece kuvvetli unsur olan “benzetilen”le yapılan istiâredir.
Aşağıdaki iki beyitte insanın uzuvlarının yaratılışından bahsedilmektedir. İlk
beyitte insanın gövdesi sütuna, başı da o gövdenin üstünde yer alan içi nurla dolu
cevhere benzetilmiştir. Benzeyen unsurlar olan “gövde” ve “baş” kelimeleri
kullanılmamış; sadece benzetilen unsurlar olan “sütûn” ve “gevher-i pür-nûr” kelimeleri
kullanılmıştır.
99. Bir gümüşden sütûn itdi ∏afûr
Üstine …odı gevher-i pür-nûr
100. Rûşen olmaπa «âne-i ra¡nâ
Eyledi anda ¡a…lı şem¡-i ≥iyâ
Aşağıdaki iki beyitte bir “saray” istiâresi söz konusudur. Ancak ne benzeyen
(insan vücudu) ne de benzetilen unsur (saray) kelime olarak beyitlerde geçmektedir.
Saray istiâresini “padişah” sözü ortaya çıkarır. Beyitte “rûh” insan vücudunda “padişah”
pâyesine sahiptir. Sonraki beyitte de devam eden bu istiâre, “akıl”ın vezir, “hilm”in ise
edip olduğu bir saray portresi çizmektedir:
101. Pâdişeh …ıldı anda rû√ı İlâh
»al…ı tâ olmaya anuñ gümrâh
102. ¡A…l-ı evvel vezµr ü ¡ilmi √akµm
İtdi √ilmi aña edµb-i selµm
87 “Keyfe yu√yµ” Rûm sûresi 50. âyeti işaret eder. Âyetin anlamı şöyledir: “Allâh'ın rahmetinin eserlerine
bir bak: Arzı, ölümünün ardından nasıl diriltiyor! Şüphesiz O, ölüleri de mutlaka diriltecektir. O, her şeye
kadirdir.” (Kaynak web-site: http://www.kuranmeali.org/kuran_meali.aspx?suresi=rum&ayet=50)
57