Gewenst docenthandelen in het voortgezet onderwijs ...

Docenten die deze processen willen ondersteunen staat een arsenaal aan methoden
ter beschikking, die goed zijn samengevat in het cognitive apprenticeship model:
uitleggen, instrueren, voordoen, bevorderen van discussie, laten oefenen en daarbij
ondersteunen, op maat hulp bieden en feedback geven, en beoordelen, leerlingen
denkbeelden en leerervaringen laten articuleren en hen erop laten reflecteren, en hen
aanmoedigen tot verdere exploratie. De coaching is individueel verschillend en in de
tijd afnemend, toewerkend naar zelfregulatie: zelfstandig denken en handelen in het
betreffende domein. Steeds is een bepaalde balans nodig, met de juiste dosering en
timing, tussen systematische instructie, en begeleiding van leerlingen die zelfstandig
aan het werk zijn.
In verschillende constructivistische tradities wordt het belang benadrukt van sociale
interactie, tussen lerenden en experts (gezel-meester relatie) en tussen lerenden onderling
(samenwerkend leren), en van het werken aan betekenisvolle taken (gesitueerd
in een bepaalde context).
Deze cognitief psychologische en constructivistische principes zijn geen vaste procedures
die docenten kunnen volgen, het zijn principes die docenten, vanuit een
goed begrip ervan, flexibel en op maat kunnen en moeten toepassen, in onderlinge
samenhang, en gericht op het doel om leerlingen te leren denken en redeneren in een
bepaald domein.
Meerdere van de genoemde principes of aanpakken, zoals leerlingen betekenisvolle
taken geven, leerlingen laten samenwerken, en de zelfregulatie van leerlingen bevorderen
(wat o.a. betekent dat ze eigen keuzes moeten kunnen maken), worden
aanbevolen op drie gronden tegelijk: ze kunnen het beoogde cognitieve leerproces
ondersteunen, ze kunnen bijdragen aan de motivatie van leerlingen, en ze vertegenwoordigen
wenselijke leerdoelen op zich (bepaalde taken kunnen vervullen en problemen
oplossen; kunnen samenwerken; het eigen handelen, denken en leren kunnen
reguleren).
Goede docenten laten in hun handelen geen vast patroon zien, maar spelen steeds
alert en adaptief in op het onderwijsleerproces zoals dit zich ontwikkelt. Dit betekent
in deze tijd ook: inspelen op verschillen tussen leerlingen, en dus ook volgen van het
leerproces. Voorwaardelijk voor een dergelijke vorm van professionaliteit is een
gedegen kennisbasis en een breed handelingsrepertoire, een voortdurend persoonlijk
streven naar verbetering en goede onderlinge samenwerking in het schoolteam.
Al met al wijst de bestudeerde literatuur op het belang van veel van de pedagogischdidactische
taken en bekwaamheden die ook in de volgende hoofdstukken naar voren
komen en waarop de aanvraag voor dit onderzoek was gericht. Daarnaast zoomt
de literatuur over leren en leeromgevingen, vooral vanuit de cognitieve traditie, in
op de centrale betekenis van het stimuleren en ondersteunen van de gewenste cognitieve
processen bij de leerlingen: het mentaal actief, doelgericht, kritisch, in interac-
25