Gewenst docenthandelen in het voortgezet onderwijs ...

In beleidsgerichte publicaties wordt meer aandacht besteed aan wat leraren zouden
moeten weten en kunnen dan aan hoe ze zouden moeten handelen. Traditioneel verwacht
men van docenten vakkennis en pedagogisch-didactische bekwaamheden.
Tegenwoordig worden ook bekwaamheden verwacht voor samenwerken en verdere
professionele ontwikkeling, en in toenemende mate ook voor doen van onderzoek.
Vaak wordt opgemerkt dat bij een goede leraar de leerlingen zoveel mogelijk leren.
De meest uitgewerkte beschrijving van daartoe gewenste pedagogisch-didactische
bekwaamheden is te vinden in de SBL-competenties. Deze worden in ruime mate
gedekt door de (22) taken in een instrument dat in een eerder onderzoek op verzoek
van een aantal vernieuwende scholen is ontwikkeld (Sol & Stokking, 2008) en die in
dit onderzoek ook zijn gebruikt bij de gegevensverzameling.
Verder wordt verwacht dat een leraar beschikt over een breed handelingsrepertoire
waaruit hij in elke specifieke situatie een adequate keuze maakt. Er is een trend om
te verwachten dat de leraar zich daarbij mede baseert op kennis uit onderzoek.
In antwoord op veranderingen en problemen werken scholen aan vormen van
“nieuw leren”: ontwikkeling van meer zelfstandig leren, aanbieden van betekenisvolle
contexten en opdrachten (in leergebieden), en samenwerking door leerlingen.
Deze vernieuwingen kunnen bijdragen aan leren maar goede begeleiding door een
docent blijft daarbij wel nodig.
Momenteel wordt ook meer aandacht gevraagd voor het signaleren en begeleiden
van individuele leerlingen die met problemen kampen. Hoe dit zich verhoudt tot de
hiervoor genoemde vernieuwingen is nog niet uitgekristalliseerd.
In de onderwijsconcepten van de vier scholen staat een aantal docenttaken centraal.
Belangrijk is dat docenten zorgen voor een goed leerklimaat en bijdragen aan persoonlijke
vorming van leerlingen. Zij moeten inspirerende instructie geven, die aansluit
bij het niveau van verschillende (groepen) leerlingen. Ze moeten leerlingen
activeren en stimuleren en daarbij inspelen op verschillen tussen leerlingen en leerlingen
keuzes bieden. Zij moeten het leerproces van leerlingen volgen en (liefst zoveel
mogelijk op maat) leerlingen begeleiden en coachen bij het zelfstandig werken
en het samenwerken. Zij moeten leerlingen feedback geven en de dialoog aangaan
met leerlingen. Docenten moeten ook zelf bereid zijn tot reflecteren en tot het ontvangen
van feedback. Ze moeten zich blijven ontwikkelen en samenwerken.
Dat wat de leerlingen op de scholen noemen als wenselijke kenmerken van docenten
past goed bij de onderwijsconcepten en heeft vooral betrekking op drie taakgebieden
van docenten: het leerklimaat, het lesgeven, en de onderlinge samenwerking.
81