Gewenst docenthandelen in het voortgezet onderwijs ...

- door de docent te vervullen rollen, bijvoorbeeld: kennisoverdrager, begeleider;
dit gebeurt vaak in publicaties over onderwijsvernieuwing, en blijft vaak globaal
(bijv. docenten moeten minder de ene rol en meer de andere gaan vervullen); -
door de docent te creëren leeromgevingen; dit gebeurt vaak in publicaties vanuit
bepaalde opvattingen over leren en leerprocessen, en wordt dan uitgewerkt in
termen van instructiemodellen, didactische werkvormen, typen opdrachten, e.d.; -
door de docent te vervullen taken, met name op (algemeen) pedagogisch-
didactisch vlak in de groep en bij het begeleiden van leerlingen, en als professi-
onal in de school (zie bijv. Sol en Stokking, 2008);
- door de docent te hanteren instructiestrategieën; dit betreft vaak vakdidactische
publiaties waarin gedetailleerd wordt ingegaan op de precieze interactie met
leerlingen rond een specifiek begrip of probleem in het betreffende vak;
- in het handelen van een docent te onderscheiden dimensies; deze insteek is
zichtbaar in de SBL-competenties: interpersoonlijk, pedagogisch, didactisch, en
dergelijke. Dit betreft, anders dan bij de bovengenoemde manieren om docent-
handelen te beschrijven, geen opties waaruit kan worden gekozen, maar facetten
van docenthandelen die altijd en tegelijkertijd aan de orde zijn (verg. Brekel-
mans e.a., 2000; Doyle, 1986; Shuell, 1996; Volman, 2006).
In publicaties waarin rollen, leeromgevingen, taken of instructiestrategieën worden
beschreven, gebeurt dit vaak in termen van wat wenselijk zou zijn, en daarbij komt
ook regelmatig aan de orde wat docenten zouden moeten weten en kunnen om het
gewenste handelen te kunnen uitvoeren, dus gewenste bekwaamheden.
4.3 Bekwaamheden en bekwaamheidseisen
In beleidsmatige en beleidsgerichte publicaties over gewenst docenthandelen, in
termen van bekwaamheden of bekwaamheidseisen, wordt meestal onderscheid ge-
maakt tussen enerzijds vakkennis (vakinhoudelijk en vakdidactisch), anderzijds pe-
dagogisch-didactische kwaliteiten en handelingsrepertoire (zie bijvoorbeeld Ministe-
rie van OC&W, 1993; Onderwijsraad, 2005a; Van Gennip en Vrieze, 2008).
In meer concrete uitwerkingen in termen van competenties worden hieraan meestal
nog twee andere comptenties toegevoegd: gewenste bekwaamheden op het vlak van
samenwerken met anderen (in en buiten de school), en werken aan voortgaande per-
soonlijke ontwikkeling, met het oog op onderwijsverbetering en in de context van
schoolontwikkeling (zie bijvoorbeeld Stuurgroep Beroepskwaliteit Leraarschap, 1997;
SBL, 2004).
28