Gewenst docenthandelen in het voortgezet onderwijs ...

Oostdam, Peetsma en Blok (2007) constateren dat de doelen van nieuw leren niet
heel duidelijk zijn, en dat er ook nog weinig onderzoek naar is gedaan. Ook zij verwijzen
naar de drie hiervoor genoemde aspecten, en zij zien vooral evidentie voor de
effectiviteit van instructie die mede is gericht op zelfregulatie en van begeleiding die
inspeelt op verschillen tussen de leerlingen (het eerste aspect), en veel minder duidelijk
voor beide overige aspecten (authentiek leren en samenwerkend leren). Naar hun
mening biedt de wetenschap op dit moment voornamelijk een constellatie van inzichten
in leerprocessen en leerarrangementen. Die inzichten wijzen in de richting
van de wenselijkheid van een balans tussen een instructiegerichte en een leerlinggerichte
aanpak. De specifieke omschrijvingen van gewenst docenthandelen die Oostdam
e.a. noemen, betreffen het voordoen, volgen en op maat ondersteunen van de
gewenste denkprocessen (“cognitive apprenticeship”: modeling, monitoring, feedback,
scaffolding), en het geven van betekenisvolle taken waarbij leerlingen kunnen
samenwerken.
Tot zover deze beknopte bespreking van de aandacht in advisering, beleid en onderzoek
voor wat zich heeft bewezen als effectief.
4.5 Ontwikkelingen, problemen en vernieuwingsprocessen
Onderhavig onderzoek is uitgevoerd op verzoek van vernieuwende scholen voor
voortgezet onderwijs die behoefte hebben aan beter zicht op het docenthandelen dat
op hun scholen gewenst is. Zij voelen deze behoefte in een tijd waarin zij proberen
zich aan te passen aan de veranderende omstandigheden waarmee zij te maken hebben.
Een aantal van die veranderende omstandigheden is expliciet benoemd in een
advies van de Onderwijsraad (1998), die stelde dat het werk van docenten door een
reeks van ontwikkelingen zwaarder is geworden: een meer divers wordende samenleving,
meer individualisering, mondiger leerlingen en ouders, verbreding van het
onderwijs- en vormingsaanbod, introductie van eindtermen en kerndoelen, deregulering
en vergroting van de autonomie van scholen en schaalvergroting van en concurrentie
tussen scholen, de opkomst van ICT, en didactische veranderingen.
Tegelijk is de druk om de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren en daarover verantwoording
af te leggen, toegenomen. De Onderwijsraad (2007) stelt echter vast
dat de kwaliteit van het primaire proces, het pedagogisch-didactisch handelen van
docenten, moeilijk valt te borgen en te verantwoorden, doordat het lastig is om op
dat handelen zicht te krijgen en ook om te bepalen wat het aandeel en de verantwoordelijkheid
van individuele docenten is voor de onderwijskwaliteit in de school
als geheel.
31