Gewenst docenthandelen in het voortgezet onderwijs ...

Zoals hiervoor werd aangegeven, handelen schoolleiders en docenten in een context
waarin o.a. sprake is van motivatieproblemen bij leerlingen en toenemende verschillen
tussen leerlingen. Als gevolg daarvan ontstaat behoefte aan de ontwikkeling van
nieuwe leerarrangementen die leerlingen meer aanspreken en zijn veel scholen bezig
met processen van vernieuwing (Ministerie van OC&W, 2004, 2008a; Busman,
Klein en Oomen, 2006; Klein e.a., 2008; Oostdam e.a., 2007). De scholen bepalen
zelf hoe het onderwijs wordt vormgegeven en welke pedagogisch-didactische aanpak
wordt gehanteerd, en scholen ondernemen dan ook allerlei initiatieven en laten
een grote variëteit zien aan nieuwe vormen van leren (Onderwijsraad, 2005b; Inspectie,
2006). Op bijna alle scholen neemt de schoolleiding het initiatief tot innovatie,
maar ook docenten doen dit. Schoolleiders, teamleiders en docenten kunnen
daarbij in hun perceptie van de ontwikkelingen in hun school behoorlijk verschillen
(Ministerie van OC&W, 2008a).
Een relatief beperkte groep scholen (de schattingen variëren van 5% tot 15% van
alle scholen voor voortgezet onderwijs) voert echt ingrijpende vernieuwingen door,
waarin leerlingen veel zelfstandig werken en leren in grotere ruimten en daarbij
worden begeleid door meerdere docenten (met aanpassingen in gebouw en rooster).
Gemeenschappelijke ontwikkelingen op veel scholen betreffen een toenemende aandacht
voor activerende didactiek en een interactieve leeromgeving, zelfstandig werken
en leren, samenwerking tussen leerlingen, verschillen tussen leerlingen, en de
persoonlijke ontwikkeling van leerlingen (Oostdam e.a., 2007; Hofman e.a., 2007;
Ministerie van OC&W, 2008a). Belangrijke aandachtspunten zijn momenteel het
vinden van een goede balans tussen docentgestuurde en leerlinggestuurde aanpakken
en het signaleren van en begeleiden bij problemen van individuele leerlingen.
4.6 Gewenst docenthandelen in beeld
In het voorafgaande is gebleken dat beleidsmatige en beleidsgerichte publicaties
slechts in beperkte mate aanwijzingen bevatten voor gewenst docenthandelen. Deze
blijven beperkt tot enkele algemene suggesties voor de gewenste leeromgeving
(aanbieden van betekenisvolle taken en van de mogelijkheid tot samenwerken), en
incidentele verwijzingen naar elementen uit het cognitive apprenticeship model
(modelling, feedback, scaffolding) die liggen op het snijvlak van algemeen pedagogisch-didactisch
handelen en vakspecifieke instructiestrategieën. In de meeste bestudeerde
documenten staat het pedagogisch-didactisch handelen van docenten centraal,
maar wordt dit niet verder geconcretiseerd.
32