Gewenst docenthandelen in het voortgezet onderwijs ...

tie met anderen en steeds meer op eigen kracht bezig zijn met leerinhouden en problemen
in verschillende domeinen (van kennis, vaardigheid en toepassing). Om dit
te realiseren, moeten docenten met leerlingen in gesprek en moeten leerlingen met
elkaar in gesprek, zodat zij, docenten en leerlingen, zicht krijgen op elkaars kennis,
denken en redeneren.
In dit hoofdstuk is geprobeerd om uit publicaties over wetenschappelijke theorieën
en onderzoeken aanwijzingen te halen voor gewenst handelen van docenten. Dit is
gelukt, want er is een aantal aanwijzingen verkregen, op verschillende niveaus van
abstractie en specificatie, die elkaar deels bevestigen en deels aanvullen.
Het is lastig te zeggen hoe overtuigend en generaliseerbaar deze opbrengst is. Op
basis van wetenschappelijke theorieën kan de onderwijspraktijk niet zomaar worden
getypeerd en, omgekeerd, uit onderzoeken naar de praktijk kunnen niet zomaar conclusies
worden getrokken, want de praktijk is veelvormig en bevat tegenstrijdigheden
en losse eindjes, en wordt niet zuiver vormgegeven vanuit een bepaalde theorie
of volgens een bepaalde aanpak. Bovendien kunnen vanuit eenzelfde theorie verschillende
aanbevelingen worden geformuleerd en kunnen omgekeerd verschillende
theorieën tot overeenkomstige aanwijzingen komen.
De zeggingskracht en bruikbaarheid van de verkregen aanwijzingen kan toenemen
als zij samen een min of meer coherent geheel kunnen vormen en kunnen worden
begrepen vanuit een gemeenschappelijk conceptueel kader, waarin de achterliggende
theorieën eveneens op elkaar worden betrokken. Anderzijds zijn er verschillen tussen
vakken, te leren inhouden (kennis en vaardigheden), leerlingen, docenten en
scholen, zullen veel aanwijzingen alleen of vooral in bepaalde situaties van toepassing
zijn, en zullen in de praktijk altijd keuzes moeten worden gemaakt.
Tot slot is duidelijk dat de aanwijzingen betrekking hebben op “content standards”,
in de zin van aandachtspunten en streefrichtingen, en niet op “performance standards”
(hoe vaak of intensief of goed een docent iets zou moeten doen). Sterker nog:
uiteenlopende wetenschappers waarschuwen tegen de gedachte dat het handelen van
docenten kan worden benaderd alsof het van technische aard zou zijn, en geven aan
dat van leraren moet worden verwacht dat zij zich bij hun professionele oordelen en
keuzes door kennis uit theorie en onderzoek laten voeden. Leraren zouden daarbij
nog sterker staan als zij hun ideeën, aanpakken, ervaringen en oplossingen onderling
zouden uitwisselen en vastleggen, zodat zich een collectief professioneel geheugen
kan ontwikkelen.
26