Gewenst docenthandelen in het voortgezet onderwijs ...

4.7 Samenvatting
In beleidsgerichte publicaties wordt meer aandacht besteed aan wat leraren zouden
moeten weten en kunnen, dus hun bekwaamheden, dan aan hoe ze zouden moeten
handelen. Traditioneel worden van docenten bekwaamheden verwacht op twee gebieden:
vakkennis en pedagogisch-didactische bekwaamheden. Tegenwoordig worden
ook bekwaamheden verwacht op het vlak van samenwerken en van verdere professionele
ontwikkeling, en recent ook meer specifiek in het doen van onderzoek.
Centraal in veel publicaties staat het pedagogisch-didactische domein.
Vaak wordt opgemerkt dat het er bij een goede leraar uiteindelijk om gaat dat zijn
leerlingen zoveel mogelijk leren. De meest uitgewerkte beschrijving van daartoe
wenselijk geachte bekwaamheden is te vinden in de SBL-competenties. Deze zijn
veelal geformuleerd in termen van taken die docenten zouden moeten (kunnen) vervullen.
Uit de bestudeerde publicaties komt naar voren dat algemeen wordt verwacht
dat een leraar beschikt over een breed handelingsrepertoire waaruit hij in elke specifieke
situatie een adequate keuze maakt. Er is een trend om te verwachten dat de
leraar zich daarbij mede baseert op kennis uit onderzoek.
Sinds een jaar of tien werken scholen in Nederland aan de invoering van vormen van
“nieuw leren”, in antwoord op veranderingen in de samenleving en bij de leerlingen.
Het gaat daarbij vooral om de ontwikkeling van meer zelfstandig leren, het aanbieden
van leerstof in betekenisvolle contexten gepaard aan integratie van vakken en
authentieke opdrachten, en het leerlingen laten samenwerken. Van deze drie vernieuwingen
is de evidentie voor effectiviteit het grootste bij het zelfstandig leren
(bevordering van zelfregulatie). Bij alle huidige vernieuwingen blijkt begeleiding
door de leraar cruciaal te zijn; zonder goede begeleiding wordt geen winst geboekt.
Vooral bij het begeleiden van leerlingen naar meer zelfstandig leren wordt van leraren
duidelijk meer gevraagd dan traditioneel het geval was. Zij zullen moeten zorgen
voor een voortdurende balans tussen instructie en sturing door henzelf en zelfregulatie
door leerlingen, en de gewenste balans verschuift in de tijd en is bovendien verschillend
tussen leerlingen.
De laatste jaren lijkt hiernaast meer aandacht te worden gevraagd voor het signaleren
en begeleiden van individuele leerlingen die met (uiteenlopende) problemen
kampen. Hoe dit zich zou kunnen of moeten verhouden tot de hiervoor genoemde
vernieuwingen, is nog niet uitgekristalliseerd.
De SBL-competenties, uitgewerkt als te vervullen taken op pedagogisch-didactisch
gebied, blijken geheel te worden gedekt door de eerder ontwikkelde vragenlijst (Sol
& Stokking, 2008). Het Toezichtkader van de Inspectie omvat daarvan een beperkte
selectie.
36