Gewenst docenthandelen in het voortgezet onderwijs ...

Uit het onderzoek blijkt dat binnen het pedagogisch-didactisch handelen de keuzes
van schoolleiders, teamleiders en docenten van de belangrijkste taken betrekking
hebben op het zorgen voor een goed leerklimaat, stimuleren en activeren van leerlingen,
geven van les, uitleg en instructie, geven van feedback, ondersteunen van
leerlingen bij het zelf sturen van het leerproces en bijdragen aan hun persoonlijke
vorming, en daarnaast op werken aan de eigen verdere professionele ontwikkeling.
Leerlingen noemen vooral aspecten van het leerklimaat en het lesgeven en vinden
daarnaast belangrijk dat docenten samenwerken en dingen op elkaar afstemmen.
De gronden waarop schoolleiders, teamleiders en docenten hun keuzes baseren zijn
vooral terug te voeren op hun eigen ervaring en opvattingen en minder op bepaalde
kennis of op het onderwijsconcept van de school. De onderwijsconcepten lijken wel
te leven bij externe stakeholders, maar dit verschilt wel sterk tussen de scholen. De
onderwijsconcepten lijken in hun huidige vorm meer een verzameling van (deels
verschillende) ambities te vormen dan een samenhangende en richtinggevende visie.
De betrokkenen in de scholen ordenen de taken van docenten nogal verschillend en
dat komt mogelijk mede door onvoldoende duidelijkheid van de visie.
De onderzochte onderwijsconcepten kunnen in hun huidige vorm duidelijker worden
verbonden met pedagogisch en maatschappelijk gewenste doelen dan met beschikbare
kennis over leren en leeromgevingen. De mogelijkheden om de onderwijsconcepten
te verbinden met zulke kennis en met landelijk beleid lijken nog niet volledig
te worden benut. Zulke mogelijkheden zijn er wel, bijvoorbeeld waar het gaat om
het leerklimaat, instructie, coaching, zelfsturing, interactie en samenwerking, taken
en hun kenmerken, feedback en beoordeling.
Vergeleken met de huidige onderwijsconcepten en de uitspraken van betrokkenen
over gewenst handelen van docenten geven de wetenschappelijke literatuur en de
beleidsdocumenten aanvullende aanwijzingen bij het stellen van prioriteiten, gericht
op het stap voor stap coachen van leerlingen naar meer zelfregulatie, het systematisch
signaleren van en inspelen op problemen van leerlingen, en maken van keuzes
op basis van beschikbare kennis en van onderzoek in de eigen onderwijspraktijk.
Op basis van dit onderzoek wordt aanbevolen bij de uitwerking en concretisering
van de onderwijsconcepten expliciet de beschikbare kennis over leren te betrekken
(vooral over het ontwikkelen van kennis en vaardigheden in de vakgebieden), de
diverse onderdelen van de onderwijsconcepten te integreren in een samenhangende
visie op uitgangspunten en taakstellingen, en binnen de scholen in dialoog te treden
over de ontwikkeling van deze visie, de betekenissen die docenten geven aan hun
diverse taken en de plaats die deze innemen in hun dagelijkse handelen, en de verbinding
tussen de visie en de taken. Deze kennis, visie en dialoog kunnen richting
geven aan onderzoek, reflectie, leren, verbeteren en samenwerken.
8