Gewenst docenthandelen in het voortgezet onderwijs ...

Aanwijzingen per bron
Uit de wetenschappelijke literatuur blijkt dat van docenten handelen wordt verwacht
op drie te onderscheiden niveaus: creëren van een goede leeromgeving, vervullen
van een aantal pedagogisch-didactische taken, en tijdens interacties met leerlingen
een gedifferentieerd gespreksrepertoire hanteren (vragen stellen, hints geven, etc.).
Aanwijzingen voor wenselijke kenmerken van de leeromgeving en de te vervullen
taken zijn vooral te vinden in theorie en onderzoek in de cognitieve psychologie.
Centraal staat het bevorderen van cognitieve en metacognitieve denkprocessen, gericht
op analyseren, redeneren en problemen oplossen binnen een bepaald domein
van kennis en vaardigheid. De gewenste taken zijn het duidelijkste beschreven in het
cognitive apprenticeship model: uitleggen, instrueren, voordoen, bevorderen van
discussie, laten oefenen en daarbij ondersteunen, op maat hulp bieden en feedback
geven, en beoordelen aan een standaard, leerlingen denkbeelden en leerervaringen
laten articuleren en hen daarop laten reflecteren, en hen aanmoedigen tot verdere
exploratie. Docenten coachen met dit repertoire van handelen hun leerlingen naar
steeds meer zelfstandig denken en handelen in het betreffende domein, mede op
basis van de kennis die zij (de leerlingen) in dat domein ontwikkelen.
Aanvullend blijft vanuit de behavioristische traditie goed klassenmanagement van
belang en het gestructureerd aanbieden van informatie en laten oefenen en automatiseren
van vaardigheden, en wordt vanuit (sociaal-)constructivistische opvattingen de
waarde benadrukt van sociale interacties tussen leerlingen onderling (samenwerkend
leren) en van werken aan betekenisvolle taken (geplaatst in een herkenbare context).
Ook is aandacht wenselijk van docenten voor affectief-motivationele aspecten.
Deze uit de wetenschappelijke literatuur voortkomende principes zijn geen vaste
procedures die docenten kunnen volgen, maar principes die zij, vanuit een goed begrip
ervan, flexibel, op maat en in onderlinge samenhang kunnen toepassen.
Een eerdere onderzoekstraditie, gericht op wenselijke persoonlijke kenmerken van
docenten, leidde tot de conclusie dat docenten deskundig, duidelijk, enthousiast,
flexibel en taakgericht moeten zijn en hoge verwachtingen moeten hebben van de
leerlingen en van zichzelf. Deze kenmerken hebben kennelijk hun geldigheid nog
niet verloren want ze werden ook in dit onderzoek door de leerlingen genoemd.
Momenteel worden hieraan als gewenste kenmerken toegevoegd dat docenten adaptief
moeten kunnen werken vanuit een professioneel denkkader, waarin inzichten in
wat leerlingen moeten leren, hoe zij dat kunnen leren, welke leeromgeving en welk
docenthandelen daaraan kunnen bijdragen, en hoe kan worden vastgesteld wat er is
en wordt geleerd, in onderlinge samenhang worden ingezet.
80