ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ - Nemertes

Εκπαιδευτική Ψυχολογία, η Κοινωνιολογία και η Ιστορία της Επιστήμης. Μέσα σ’
αυτό το πλαίσιο του προβληματισμού και των συγγενών αναζητήσεων, παρατηρείται
τα τελευταία χρόνια ένα αυξημένο ερευνητικό ενδιαφέρον για τον εμπλουτισμό των
προγραμμάτων σπουδών των Φυσικών Επιστημών με στοιχεία από την Ιστορία της
Επιστήμης, όχι στο επίπεδο μιας απλής αναφοράς ιστορικών γεγονότων,
χρονολογιών ή βιογραφιών, αλλά με την ενσωμάτωση ιστορικών στοιχείων στις
διεργασίες οικοδόμησης της γνώσης. Οι προτάσεις για τη συμβολή της Ιστορίας της
Επιστήμης στη Διδακτική καλύπτουν πλέον ένα ευρύ πεδίο εφαρμογών (Matthews
1992, Seroglou & Koumaras 2001). Από τη μια πλευρά, υποστηρικτές της
«ιστορικής μεθόδου διδασκαλίας», όπου οι επιστημονικές απόψεις παρουσιάζονται
μέσα στο ιστορικό πλαίσιο ανάπτυξής τους, εκπονούν μελέτες και εφαρμόζουν
προγράμματα από τις δεκαετίες του 50 (Holton 1952, Conant 1957) και του 60
(Klopfer & Cooley 1963, Brush 1969) μέχρι σήμερα (Kipnis 1993, Galili & Hazan
2001), εκφράζοντας την πεποίθηση ότι οι μαθητές, ερχόμενοι σε επαφή με τις ρίζες
των επιστημονικών ιδεών και την ιστορική τους εξέλιξη, προσεγγίζουν την
επιστημονική μεθοδολογία, κατανοούν τη φύση των επιστημονικών θεωριών ως
ιστορικών οντοτήτων με γέννηση, ακμή και τέλος, αναπτύσσουν ευαισθησίες και
ενδιαφέρον, αποκτούν θετικές στάσεις απέναντι στην επιστήμη και εν τέλει
εφοδιάζονται με ένα πλαίσιο για την κατανόηση των φυσικών φαινομένων. Από την
άλλη πλευρά, οι διαπιστωμένες από τη σχετική βιβλιογραφία ομοιότητες που
διατρέχουν την επιστημονική σκέψη της προ-κλασικής περιόδου και τις «πρώιμες
ιδέες» των παιδιών, έχουν δείξει ικανές, σε πολλές περιπτώσεις, να λειτουργήσουν
ως οδηγός ανίχνευσης βιωματικών νοητικών παραστάσεων των μαθητών, οι οποίες
παρουσιάζουν ασυμβατότητα με τα χαρακτηριστικά του επιστημονικού προτύπου
(Wandersee 1986, Sequeira & Leite 1991, Berg 1997). Η εμφάνιση κοινών σημείων
στην ιστορική σκέψη και στις παραστάσεις των μαθητών αποδίδεται σε μια κοινή
γνωσιολογική προσέγγιση του φυσικού κόσμου, η οποία –και στις δύο περιπτώσειςβασίζεται
στην αναμφίβολη εγκυρότητα της αισθητηριακής εμπειρίας. Άμεση
συνέπεια αυτού του συσχετισμού αποτελεί η θεωρητική υπόθεση σύμφωνα με την
οποία σε περιπτώσεις όπου στην Ιστορία της Επιστήμης εκδηλώνονται δυσκολίες
ερμηνείας φαινομένων και επίλυσης γρίφων, σε περιπτώσεις δηλαδή που συνιστούν
«ανωμαλίες» για τη φυσιολογική επιστήμη (Kuhn, 1981), εκεί είναι περισσότερο
πιθανή η εκδήλωση εναλλακτικών νοητικών παραστάσεων των μαθητών (Steinberg
et al. 1990, Benseghir & Closset 1996).
Μέσα στα πλαίσια της συγκεκριμένης προβληματικής αναπτύσσεται και η δική μας
ερευνητική προσπάθεια. Η αναζήτηση ιστορικού υλικού πρόσφορου για διδακτική
αξιοποίηση, μας οδήγησε στον εντοπισμό ενός οπτικού φαινομένου-γρίφου, το οποίο
απασχόλησε την Οπτική Επιστήμη για ένα χρονικό διάστημα περίπου 2000 ετών.
Πρόκειται για το φαινόμενο του σχηματισμού φωτεινών προβολών από εκτεταμένες
φωτεινές πηγές, διαμέσου οπών διαφόρων σχημάτων και μεγεθών. Στην εργασία μας
επιχειρούμε την διδακτική αξιοποίηση της Ιστορίας της Επιστήμης ως μεθοδολογικό
εργαλείο, με στόχο τον εντοπισμό και στη συνέχεια τον μετασχηματισμό βιωματικών
νοητικών παραστάσεων μαθητών ηλικίας 12-16 ετών, σε ό,τι αφορά τον τρόπο
εκπομπής και διάδοσης του φωτός όταν προέρχεται από εκτεταμένες φωτεινές πηγές,
καθώς και το μηχανισμό σχηματοποίησης των φωτεινών αποτελεσμάτων που αυτό
προκαλεί κατά την αλληλεπίδρασή του με τα αντικείμενα, ως απαρχή μιας
διαδικασίας προσδιορισμού των μαθησιακών προβλημάτων που εμφανίζονται κατά
τη διδασκαλία των σχετικών γνωστικών αντικειμένων.
Στο πρώτο στάδιο λοιπόν της πειραματικής διαδικασίας, επιχειρούμε την καταγραφή
και τη συστηματική κωδικοποίηση των παραστατικών σχημάτων των υποκειμένων,
3