ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ - Nemertes

διαμορφώνουν νέες παραστάσεις, μη αποδεκτές από την επιστήμη, στην
οικοδόμηση των οποίων κατέληξε μέσα από τη διδασκαλία.
3. Οι παραστάσεις αντιστέκονται σθεναρά στην προσπάθεια μετασχηματισμού τους.
Σε πολλά πεδία των Φυσικών Επιστημών, ιδιαίτερα σε όσα το γνωστικό τους
περιεχόμενο έρχεται σε αντίθεση με τις αισθητηριακές προσλήψεις των
μαθητών/τριών, οι παραστάσεις παραμένουν κυρίαρχες παρά τις επανειλημμένες
διδακτικές παρεμβάσεις, τόσο στα επίπεδα της Βασικής και Μέσης, όσο και στο
επίπεδο της Ανώτατης Εκπαίδευσης. Η πρακτική και ερμηνευτική
λειτουργικότητα της βιωματικής γνώσης σε συνδυασμό με διεργασίες νοητικού
και ψυχολογικού χαρακτήρα, έχουν ως αποτέλεσμα την επανεμφάνιση των
αυθόρμητων παραστάσεων μετά τη θεωρητική αλλά και την πειραματική
διδακτική δραστηριότητα. Με αυτόν τον τρόπο αναδεικνύεται το πρόβλημα της
ανεπάρκειας κάθε διδασκαλίας που στηρίζεται στην υπόθεση της «εγγραφής» ή
«εγχάραξης» των πληροφοριών που προσφέρονται από τον διδάσκοντα,
αγνοώντας τι έχουν στο μυαλό τους τα παιδιά ή τι συνδέουν με τις έννοιες και τα
θέματα που ακούν.
Η θεωρητική στροφή που ανήγαγε σε πρωταρχική για τη διδασκαλία τη σημασία των
παραστάσεων των μαθητών, οδήγησε σε μια ραγδαία αύξηση των σχετικών
προσπαθειών και στην ανάπτυξη ενός ογκώδους σε μέγεθος ερευνητικού υλικού κατά
τη διάρκεια των τελευταίων 30 χρόνων. Μέσα στις πολυάριθμες προσεγγίσεις του
προβλήματος των παραστάσεων, η Tiberghien (1985, σ. 76) διακρίνει δύο κυρίαρχες
ερευνητικές τάσεις, οι οποίες διατηρούν μέχρι σήμερα τη σημασία τους:
1. Έρευνες οι οποίες επικεντρώνονται σε ένα συγκεκριμένο γνωστικό τομέα και
αναζητούν τις παραστάσεις των μαθητών για διάφορες φυσικές έννοιες όπως η
θερμότητα, η πίεση, η δύναμη, η χημική ισορροπία, η φωτοσύνθεση, κ.λ.π. Συχνά
οι έρευνες αυτές –που είναι και οι πολυπληθέστερες- έχουν ως σημείο αφετηρίας
κάποια θεωρία, όπως τα πορίσματα της γνωστικής ψυχολογίας, τη θεωρία των
σταδίων νοητικής ανάπτυξης του Piaget, κ. ά. (Viennot 1979, Champagne et al.
1980, Shayer & Wylam 1981, Tiberghien 1984a & 1984b, Clough & Driver
1985, Ogborn 1985, Kaminski 1989, Peterson & Treagust 1989, Stavy 1991,
Linder 1993, Osborn et al. 1993, Abraham et al. 1994, Garnet & Hackling 1995,
Leach et al. 1996, Bar et al. 1997, Chang 1999, Thacker et al. 1999, Abrams &
Southerland 2001, Ferk et al. 2003, Copal et al. 2004, Krnel et al. 2005, Taber
2005).
2. Έρευνες οι οποίες στρέφονται προς τις δυσκολίες που συναντούν οι μαθητές
κατά τις προσπάθειες επίλυσης προβλημάτων. Οι έρευνες αυτές επιχειρούν να
διερευνήσουν τους μηχανισμούς των συλλογισμών των μαθητών σε συνθήκες
αντιμετώπισης μιας προβληματικής κατάστασης και να επεξεργαστούν την
εκπόνηση εκπαιδευτικών βοηθημάτων (Chi et al. 1981, Heller & Reif 1984,
Driver & Warrington 1985, Weil-Barais 1991, Μπαγάκης 1991, Χατζηνικήτα
κ.ά. 1997, Γομάτος 1998, Voska & Heikkinen 2000, Tao 2001, Park & Lee 2004,
Aznar & Orcajo 2005, Pol et al. 2005).
Το θεματικό εύρος των ερευνών αυτών καλύπτει σήμερα όλο σχεδόν το φάσμα του
διδακτικού πεδίου των Φυσικών Επιστημών, με σημαντικές όμως αποκλίσεις στις
συχνότητες επιλογής των αντικειμένων της μελέτης, οι οποίες οφείλονται στη
στατιστική κατανομή των ειδικοτήτων «προέλευσης» των ερευνητών (Φυσικοί,
Χημικοί, Βιολόγοι, κ.τ.λ.), στην κατά περίπτωση εκτιμούμενη «δυσκολία» του προς
διδασκαλία γνωστικού αντικειμένου και στο περιεχόμενο του αναλυτικού
προγράμματος των Φυσικών Επιστημών κάθε χώρας. Μια πρώτη προσπάθεια
συνολικής επισκόπησης των παραστάσεων των μαθητών/τριών –αποτέλεσμα
συγκέντρωσης, αποδελτίωσης και θεματικής ταξινόμησης των δημοσιευμένων
24