ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ - Nemertes

2.1. Η Ιστορία της Επιστήμης ως μέσον διδασκαλίας και μάθησης των Φυσικών
Επιστημών
Την πρώτη προσπάθεια αναζήτησης μιας γόνιμης σχέσης μεταξύ της Ι.Ε. και της
διδασκαλίας των Φ.Ε. βρίσκουμε στην Αγγλία στα μέσα του 19 ου αιώνα, όταν ο
Δούκας του Argyll, στην προσφώνησή του το 1856 στα μέλη της British Association
for the Advancement of Science υποστηρίζει: “Αυτό που αναζητούμε στη διδασκαλία
των νέων, δεν είναι τόσο η γνώση των αποτελεσμάτων όσο η κατανόηση της μεθόδου
και, πάνω απ’ όλα, η Ιστορία της Επιστήμης … αυτό είναι που πρέπει να διδάξουμε
εάν επιθυμούμε μια εκπαίδευση αντάξια των μεγάλων προσδοκιών μας” (Matthews
1992, σ.1). Λίγο αργότερα ο Αυστριακός φυσικός και φιλόσοφος Ernst Mach στο
κλασικό του έργο The Science of Mechanics (1883/1960, p.316) επισημαίνει: “Η
ιστορική έρευνα της εξέλιξης της Επιστήμης είναι αναγκαία αν δε θέλουμε οι αρχές
και οι έννοιες που πηγάζουν απ’ αυτήν να παραμείνουν κενές επιταγές ή, ακόμη
χειρότερα, κοινές προκαταλήψεις”. Οι καταστροφικές συνέπειες του 1 ου παγκοσμίου
πολέμου αποτέλεσαν την αφορμή για να επανέλθει η British Association στο θέμα
και να προτρέψει τη χρήση της Ι.Ε. στην Εκπαίδευση “…ως καταλύτη που θα
μπορούσε να διαλύσει το τεχνητό φράγμα που υψώνεται ανάμεσα στις
Ανθρωπιστικές και τις Φυσικές Επιστήμες” (Matthews, ό.π.). Από την πλευρά του, ο
Γάλλος θεωρητικός φυσικός Paul Langevin, στο άρθρο του La valeur éducative de l’
Histoire des Sciences, κριτικάρει το μοντέλο διδασκαλίας της Φυσικής στην εποχή
του ως “…διδασκαλίας δογματικής και στατικής που οδηγεί στη λανθασμένη
εντύπωση πως η Φυσική είναι κάτι νεκρό και τελειωμένο” (Langevin 1926/1964, p.
195), εκφράζοντας παράλληλα την ανάγκη μιας ουμανιστικής προσέγγισής της, ώστε
να συνεισφέρει σ’ αυτό που ο ίδιος όρισε ως «γενική κουλτούρα» (culture generale)
των επιστημόνων και των μαθητών. Στο παιδαγωγικό επίπεδο, ο Langevin πιστεύει
ότι η επιστροφή στις αυθεντικές πηγές της γνώσης είναι η καταλληλότερη μέθοδος
για την υλοποίηση του μοντέλου του τονίζοντας χαρακτηριστικά ότι “…μέσα από
την Ιστορία της Επιστήμης θα καταδειχθούν ο δυναμικός, εξελικτικός και
διαλεκτικός χαρακτήρας του περιεχομένου και της μεθοδολογίας της Φυσικής, οι
κοινωνικές και ανθρώπινες ρίζες της και η αλληλεπίδρασή της με τις άλλες
ανθρώπινες δραστηριότητες” (ό. π.).
Οι ιδέες αυτές -ανεκμετάλλευτες για αρκετά χρόνια- αποτέλεσαν το θεωρητικό
υπόβαθρο για την ανάπτυξη ενός ρεύματος έρευνας και εφαρμογής ιδεών, προς την
κατεύθυνση της αξιοποίησης της Ι.Φ.Ε. ως μέσου διδασκαλίας και μάθησης των Φ.Ε.
Το 1948 ο J. Conant, υπεύθυνος της Προπτυχιακής Γενικής Εκπαίδευσης του
Harvard, δημοσιεύει στις Η.Π.Α. το Harvard Case Histories in Experimental Science,
μια σειρά από 8 μελέτες ιστορικών περιπτώσεων στους τομείς της Φυσικής, της
Χημείας και της Βιολογίας, απευθυνόμενος σε κολεγιακούς σπουδαστές κοινωνικών
επιστημών, με σκοπό να τους φέρει πιο κοντά στην εξέλιξη, την μεθοδολογία και την
κοινωνική σημασία της επιστήμης (Conant 1948/1957). Βασισμένος στην ίδια ιδέα, ο
L. Klopfer το 1956 ξεκινάει τη δική του προσπάθεια παρουσίασης ιστορικών
περιπτώσεων, απευθυνόμενος σε μαθητές της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Μετά
από 8 χρόνια συνεχών πειραματικών εκδόσεων, διδακτικών ελέγχων, εκτιμήσεων και
αξιολογήσεων, το έργο του History of Science Cases παίρνει την τελική του μορφή,
περιλαμβάνοντας 9 συνολικά τίτλους (Klopfer 1964a). Σε κάθε περίπτωση μελετάται
η εξέλιξη μιας ευρύτερης επιστημονικής έννοιας από τον τομέα των Φ.Ε. (π.χ. η
φύση του φωτός, η ατμοσφαιρική πίεση, η δραστικότητα των αλογόνων, κ.λ.π.) με τη
μεγαλύτερη δυνατή λεπτομέρεια. Έμφαση δίνεται τόσο στις διαδικασίες της
ιστορικής εξέλιξης της έννοιας όσο και στην επιστημονική μεθοδολογία. Μέσα από
την προσέγγιση αυτή εμφανίζονται οι ισχυρές αλληλεπιδράσεις μεταξύ επιστήμης,
29