ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ - Nemertes

προοπτική η Ι.Ε., χωρίς την άμεση ή ρητή παρουσία της στη διαδικασία της
διδασκαλίας, μπορεί να διαδραματίσει ένα σημαντικό ρόλο:
α) Ως ένα αξιόπιστο ερευνητικό εργαλείο για τον προσδιορισμό περιοχών εστίασης
του ερευνητικού ενδιαφέροντος, στην προσπάθεια ανίχνευσης και εντοπισμού των
βιωματικών νοητικών παραστάσεων των μαθητών.
β) Ως ένα χρήσιμο μεθοδολογικό εργαλείο για την αποκωδικοποίηση των
διαδικασιών που διέπουν τη συγκρότηση και αλλαγή των επιστημονικών
αναπαραστάσεων και στη συνέχεια τη μεταφορά των ιστορικών «διδαγμάτων» στις
διδακτικές πρακτικές οικοδόμησης της σύγχρονης γνώσης από τους μαθητές.
γ) ως πηγή έμπνευσης δραστηριοτήτων και πειραματικών καταστάσεων για την
παραγωγή διδακτικού υλικού.
Σε σχέση με την πρώτη προοπτική, οι Steinberg et al. (1990) υποστηρίζουν ότι οι
ερμηνευτικές δυσκολίες και τα εννοιολογικά εμπόδια που αντιμετώπισαν μεγάλοι
επιστήμονες του παρελθόντος σε συγκεκριμένα θέματα, είναι δυνατόν να
αποτελέσουν οδηγό για τον εντοπισμό ανάλογων γνωστικών εμποδίων στη σκέψη
των σύγχρονων μαθητών. Οι ερευνητές στη μελέτη τους ανατρέχουν σε γραπτά
κείμενα του Newton της προ-Principia εποχής και εντοπίζουν τις σοβαρές δυσκολίες
τις οποίες αντιμετώπισε ο συγγραφέας στην πορεία ολοκλήρωσης της θεωρητικής
του σύνθεσης. Πιο συγκεκριμένα διαπιστώνουν: α) την ισχυρή εμμονή του Newton
για δύο περίπου δεκαετίες, στην εξήγηση των φαινομένων της κίνησης μέσω της
έννοιας του impetus (δηλαδή μιας δύναμης-ιδιότητας των σωμάτων και εσωτερικό
κινούν αίτιο) και β) την πίστη του για ακόμα μεγαλύτερο χρονικό διάστημα στην
ύπαρξη της φυγόκεντρης δύναμης ως παράγοντα εξισορρόπησης της κεντρομόλου.
Σε μια σειρά ερευνών που πραγματοποιούν στη συνέχεια με μαθητές Λυκείου και
φοιτητές, διαπιστώνουν τη συγκρότηση ανάλογων νοητικών παραστάσεων πριν από
τη σχολική διδασκαλία των σχετικών εννοιών καθώς και τη διατήρησή τους σε
σημαντικά ποσοστά αμέσως μετά. Επιχειρώντας να τεκμηριώσουν την άποψή τους
για τη δυνητική αξία της Ι.Ε. στην προοπτική του εντοπισμού των μαθησιακών
δυσκολιών, συμπυκνώνουν την επιχειρηματολογία τους σε δύο διαπιστώσεις: α) Η
διαισθητική προσέγγιση του φυσικού κόσμου η οποία κυριαρχεί κατά την παιδική
ηλικία τοποθετεί ουσιαστικά τους μαθητές σε ένα εννοιολογικό περιβάλλον ανάλογο
με αυτό μέσα στο οποίο εργάστηκε ο Newton, καθώς στα τέλη του 17 ου αιώνα η
μεσαιωνική έννοια του impetus εξακολουθούσε να αποτελεί τη βάση του
επικρατούντος ερμηνευτικού μοντέλου για τα φαινόμενα της κίνησης. β) Η ισχυρή
αντίσταση που προβάλλουν οι βαθιά ριζωμένες διαισθητικές αντιλήψεις στην
προσπάθεια μετασχηματισμού τους, δεν είναι χαρακτηριστικό μόνο της σκέψης των
μαθητών αλλά και των μεγάλων επιστημονικών πνευμάτων του παρελθόντος.
Γεγονός που επιβεβαιώνεται από την ιστορική έρευνα καθώς, σύμφωνα με τα
ιστορικά στοιχεία, ο R. Hook είχε ήδη δημοσιεύσει τις κατευθυντήριες γραμμές για
μια επαρκή ερμηνεία του φαινομένου της κυκλικής κίνησης χωρίς τη «βοήθεια» της
φυγόκεντρης και τις είχε προσωπικά ανακοινώσει στον Newton. Παρόλα αυτά ο
Newton δεν αποδέχεται το μοντέλο ερμηνείας του Hook παρά μόνο μετά από πέντε
και πλέον χρόνια ισχυρών αντιπαραθέσεων.
Στο ίδιο πλαίσιο ερευνητικών στόχων, οι Benseghir & Closset (1996), ξεκινώντας
από την παρατήρηση ότι τόσο στην Ι.Ε. όσο και στα σύγχρονα αναλυτικά
προγράμματα η μελέτη των φαινομένων του στατικού ηλεκτρισμού προηγείται
χρονικά αυτής των φαινομένων του ηλεκτρικού ρεύματος, μελετούν την εξέλιξη των
ιστορικών γεγονότων από την «ηλεκτροστατική» στην «ηλεκτροκινητική» και
διαπιστώνουν ότι τα ερμηνευτικά προβλήματα και οι εννοιολογικές δυσκολίες που
αντιμετώπισαν οι επιστήμονες κατά την ιστορική αυτή «μετάβαση» εμφανίζονται ως
44