ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ - Nemertes

Κλείνοντας την παρουσίαση της έρευνάς μας, θα προσπαθήσουμε να συνοψίσουμε
τις κύριες συνιστώσες της, να διερευνήσουμε τις ενδεχόμενες προοπτικές της και να
εξετάσουμε τους όρους και τις προϋποθέσεις εφαρμογής των πορισμάτων της. Η
κεντρική στόχευση της εργασίας μας ήταν η επιβεβαίωση υποθέσεων σχετικών με
την ευεργετική συμβολή της Ιστορίας της Επιστήμης στην ανίχνευση και τον
μετασχηματισμό βιωματικών νοητικών παραστάσεων μαθητών 12-16 ετών,
αναφορικά με τα φαινόμενα εκπομπής και διάδοσης του φωτός από εκτεταμένες
πηγές, καθώς και της αλληλεπίδρασής του με την ύλη, όταν αυτή επιτελείται μέσα
από μια δομημένη και αλληλεπιδραστικού χαρακτήρα διδακτική παρέμβαση. Στο
τέλος αυτής της ερευνητικής διαδρομής, μπορούμε να ισχυριστούμε ότι τα
αποτελέσματα της έρευνας δικαίωσαν σε μεγάλο βαθμό τις θεωρητικές και
μεθοδολογικές επιλογές μας.
Το κύριο αίτημα στο οποίο επιχειρήσαμε να ανταποκριθούμε ήταν η χάραξη μιας
αποτελεσματικής διδακτικής στρατηγικής, ικανής να οδηγήσει από μια εμπειρική και
περιγραφική, σε μια συγκροτημένη και επεξηγηματική διδασκαλία των εν λόγω
γνωστικών αντικειμένων, και από την άποψη αυτή η προσπάθειά μας συμβαδίζει με
τους σύγχρονους ερευνητικούς προσανατολισμούς της Διδακτικής των Φυσικών
Επιστημών. Πράγματι, τα τελευταία χρόνια έχει αναληφθεί ένα ευρύ φάσμα
πρωτοβουλιών από τους ερευνητές της Διδακτικής των Φ.Ε., με σκοπό το σχεδιασμό
και την υλοποίηση ερευνητικών προτάσεων που αφορούν το διδακτικό έργο σε όλες
τις εκπαιδευτικές βαθμίδες, σε μια προσπάθεια απαγκίστρωσης από το εσωστρεφές
περιβάλλον των πρώτων χρόνων, το οποίο είχε ως κύριο ερευνητικό άξονα την
αναζήτηση και τη μελέτη των χαρακτηριστικών της βιωματικής σκέψης των παιδιών.
Ερευνητικά δεδομένα, μεθοδολογικές προσεγγίσεις και καινοτομικές στρατηγικές
τροφοδοτούν με συνεχώς αυξανόμενο ρυθμό την ελληνική και διεθνή βιβλιογραφία
με προτάσεις για το σύνολο σχεδόν των ζητημάτων που σχετίζονται με την
καθημερινή διδακτική πρακτική (Ραβάνης 2003). Ωστόσο, οι αναγκαίες
διεπιστημονικές προσεγγίσεις που απαιτούνται αλλά και οι προτεινόμενες
ερευνητικές διδακτικές περιστάσεις, κρίνονται σε πολλές περιπτώσεις ως μη
προνομιακές για την εκπαίδευση. Όπως επισημαίνει ο Η. Ματσαγγούρας (1996, σ.
106), “δύο από τους βασικούς λόγους που, μέχρι τώρα, η διδακτική έρευνα δεν έχει
καταφέρει να επηρεάσει σημαντικά τη διδακτική πράξη είναι α) η αδυναμία των
ερευνητών να «μιλήσουν» τη γλώσσα των εκπαιδευτικών και β) η ενασχόλησή τους
με επιστημονικά ενδιαφέροντα που δεν ταυτίζονται πάντοτε με τα προβλήματα της
διδακτικής πράξης, όπως τουλάχιστον τα αντιλαμβάνονται οι εκπαιδευτικοί. Γι’ αυτό
οι τελευταίοι συχνά θεωρούν την εκπαιδευτική έρευνα πολύ «θεωρητική» και τις
διδακτικές συνεπαγωγές και προτάσεις ως «εξωπραγματικές»”. Με άλλα λόγια, σε
πολλές περιπτώσεις, οι προτεινόμενες διδακτικές δραστηριότητες δεν είναι οι πλέον
κατάλληλες για να επιφέρουν τους αναγκαίους γνωστικούς μετασχηματισμούς στη
σκέψη των μαθητών/τριών, καθώς υπερβαίνουν τους όρους και τις δεσμεύσεις της
καθημερινής εκπαιδευτικής πραγματικότητας.
Υπό το πρίσμα αυτό, τα αποτελέσματα της ερευνητικής μας προσπάθειας θα έχουν
πραγματικό αντίκρισμα εφ’ όσον καταφέρουν να ανταποκριθούν στις πραγματικές
ανάγκες της σχολικής διδασκαλίας. Αυτό προϋποθέτει κατ’ αρχήν την προσαρμογή
της προτεινόμενης διαδικασίας σε συνθήκες σχολικής τάξης, καθόσον το δικό μας
πείραμα πραγματοποιήθηκε με ατομικές συνεντεύξεις και έξω από το περιβάλλον της
σχολικής αίθουσας, ελαχιστοποιώντας, δηλαδή, τους περιορισμούς που επιβάλλει το
προκαθορισμένο εκπαιδευτικό πλαίσιο. Η προσαρμογή αυτή μπορεί να επιτευχθεί με
την παράκαμψη του διερευνητικής διαδικασίας, καθώς τα αποτελέσματα του σταδίου
αυτού, επιβεβαιώνοντας τα πορίσματα μιας σειράς ερευνών που έχουν
203