ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ - Nemertes

Ο παιδαγωγικός στοχασμός που προσανατολίζεται στη διδακτική πράξη έχει
προσφέρει, στη μακρά ιστορική του πορεία, θεωρητικές προσεγγίσεις, πρακτικές
προτάσεις και απόπειρες εφαρμογής μεθόδων και στρατηγικών, οι οποίες
διαφοροποιούνται τόσο ως προς τις φιλοσοφικές τους αφετηρίες όσο και ως προς τις
κοινωνικές αναγκαιότητες που επιχειρούν κάθε φορά να εκφράσουν. Καρπό των
διαχρονικών αυτών αναζητήσεων αποτελεί η σύγχρονη Διδακτική, η οποία ως
περιοχή των Επιστημών της Εκπαίδευσης σχετίζεται ιδιαίτερα με τα ζητήματα της
εκπαίδευσης και τη γενικότερη προβληματική της διδασκαλίας: “Η Διδακτική
επιχειρεί την επιστημονική έρευνα της διδασκαλίας, τη συστηματοποίηση των
βασικών θεωρητικών παραδοχών, των προϋποθέσεων και των συνεπειών της, και τη
συνοπτική παρουσίαση των πορισμάτων της σε θεωρίες για τη διδασκαλία και την
εκπαίδευση, οι οποίες επιτρέπουν τον καλύτερο εκπαιδευτικό σχεδιασμό και τον
έλεγχο της υλοποίησης των διδακτικών στόχων” (Παπαδημητρίου 1996, σ. 28). Στο
σημείο σύγκλισης των πολύμορφων προσεγγίσεων της Γενικής Διδακτικής,
δραστηριοποιούνται τις τελευταίες δεκαετίες επιστήμονες-ερευνητές προερχόμενοι
κυρίως από το χώρο των Φυσικών Επιστημών, οι οποίοι αφού κατ’ αρχήν έθεσαν με
συστηματικό τρόπο μια σειρά παιδαγωγικών και εκπαιδευτικών ερωτημάτων,
επιχειρούν στη συνέχεια να διαμορφώσουν προτάσεις εφαρμογής διδακτικών
καινοτομιών πέρα από την καθιερωμένες πρακτικές των διδακτικών κανονιστικών
συστημάτων (Ραβάνης 1996), οριοθετώντας με αυτό τον τρόπο ένα νέο επιστημονικό
πεδίο, τη Διδακτική των Φυσικών Επιστημών. Βασικό θεωρητικό οπλοστάσιο του
νεοσύστατου αυτού επιστημονικού χώρου (αλλά και σημείο διαφοροποίησής του από
τη λογική των «διδακτικών δεοντολογιών» της Γενικής Διδακτικής) αποτελούν οι
σύγχρονες ψυχοκοινωνικές θεωρήσεις οι οποίες εστιάζουν το ενδιαφέρον τους στις
διαδικασίες γνωστικής συγκρότησης των εννοιών των Φυσικών Επιστημών, στις
συνθήκες διαμόρφωσης των νοητικών σχημάτων ερμηνείας των φυσικών
φαινομένων και στις μεθόδους εντοπισμού και υπέρβασης των μαθησιακών
προβλημάτων. Επισκοπώντας τη βασική επιστημονική παραγωγή των τελευταίων
τριάντα χρόνων στο χώρο της Διδακτικής των Φυσικών Επιστημών, διαπιστώνουμε
ότι το μεγαλύτερο μέρος των ερευνητικών εργασιών σχετίζεται:
α) με την ανίχνευση των βιωματικών νοητικών παραστάσεων των παιδιών για τις
φυσικές έννοιες και τα φαινόμενα,
β) με τον εντοπισμό των δυσκολιών και των εμποδίων που συναντούν στην πορεία
τους προς τη νοητική συγκρότηση γνώσεων από τις Φυσικές Επιστήμες και
γ) με την επεξεργασία θεωρητικών εργαλείων και διδακτικών στρατηγικών για το
μετασχηματισμό της βιωματικής σκέψης και τη συγκρότηση νοητικών μοντέλων
συμβατών με τα επιστημονικά πρότυπα.
Εάν θα θέλαμε να αποδώσουμε με κωδικοποιημένο τρόπο τις θεωρητικές αντιλήψεις
για τη διδασκαλία και τη μάθηση των Φυσικών Επιστημών, οι οποίες διαπνέουν τις
προτεινόμενες δραστηριότητες των ερευνητών της Διδακτικής των Φυσικών
Επιστημών, θα λέγαμε ότι πρόκειται για απόψεις που αποδέχονται ότι η γνώση δεν
μεταφέρεται, αλλά συγκροτείται στη σκέψη, στα πλαίσια ειδικά οργανωμένων
διδακτικών πρωτοβουλιών, μέσω των οποίων οι μαθητές οδηγούνται στην
οικοδόμηση συστημάτων σημασιών και νοητικών/γνωστικών εργαλείων προσέγγισης
του φυσικού κόσμου (Παπαμιχαήλ 1988).
Οι πολυπαραγοντικές όμως καταβολές των θεωρητικών αυτών αντιλήψεων, σε
συνδυασμό με το συνεχώς διευρυνόμενο φάσμα των μεταβλητών της εκπαιδευτικής
διαδικασίας, προσδίδουν αναγκαστικά ένα διεπιστημονικό χαρακτήρα στην
ανάπτυξη των συγκεκριμένων πρωτοβουλιών, καθιστώντας αναγκαία –πέρα από την
αυτονόητη μελέτη των γνωστικών αντικειμένων της διδασκαλίας- την αξιοποίηση
των πορισμάτων και άλλων επιστημονικών περιοχών, όπως η Επιστημολογία, η
2