ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ - Nemertes

3.2. Επιλογή θεωρητικού προτύπου παρέμβασης και διατύπωση γενικών
υποθέσεων
Στα πλαίσια της προβληματικής που παραθέσαμε στα προηγούμενα, τόσο σε ό,τι
αφορά τις διαδικασίες οικοδόμησης των φυσικών εννοιών όσο και στη δυνατότητα
συμβολής της Ι.Ε. προς αυτή την κατεύθυνση, θα επιχειρήσουμε ακολούθως να
τεκμηριώσουμε την επιλογή του θεματικού χώρου παρέμβασης καθώς και του
θεωρητικού μοντέλου της έρευνάς μας, έτσι ώστε να καταστεί δυνατή η διατύπωση
των ανάλογων γενικών μας υποθέσεων.
Ως θεματικό χώρο ανάπτυξης της ερευνητικής μας προσπάθειας επιλέξαμε το
γνωστικό πεδίο της Οπτικής. Η Οπτική, ως αντικείμενο διδασκαλίας που εξετάζει
τόσο τα οπτικά φαινόμενα τα οποία συναρτώνται με τη φύση της φωτεινής
ακτινοβολίας (Φυσική Οπτική), όσο και τα οπτικά φαινόμενα που προκύπτουν ως
αποτέλεσμα της ευθύγραμμης διάδοσης του φωτός (Γεωμετρική Οπτική), απουσίαζε
από τα προγράμματα σπουδών της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης της χώρας μας για
δύο και πλέον δεκαετίες, δημιουργώντας αναπόδραστα μια ερευνητική υστέρηση
στον ελληνικό χώρο σε σχέση με τα διεθνή δεδομένα. Η πρόσφατη ωστόσο
επανεμφάνισή της στα αναλυτικά προγράμματα Φ.Ε. της Β΄ Γυμνασίου και της Α΄
και Γ΄ Λυκείου, δημιουργεί ένα νέο πρόσφορο πεδίο έρευνας με στόχο την
αποδοτικότερη και αποτελεσματικότερη διδασκαλία της.
Στο διαδικαστικό επίπεδο, η προσπάθειά μας στρέφεται κατ’ αρχήν προς τη θεματική
εκείνη η οποία, σύμφωνα με όσα εκτέθηκαν προηγουμένως, αποτελεί –και οφείλει να
αποτελεί- το σημείο εκκίνησης κάθε ερευνητικής δραστηριότητας που αποσκοπεί στη
νοητική οικοδόμηση των φυσικών εννοιών: την ανίχνευση των βιωματικών νοητικών
παραστάσεων των μαθητών. Ειδικότερα, επιχειρούμε τον εντοπισμό και τη
συστηματική κωδικοποίηση των παραστατικών σχημάτων υποκειμένων ηλικίας 12-
16 ετών σε θέματα που σχετίζονται με την εκπομπή και τη διάδοση της φωτεινής
ακτινοβολίας, καθώς και των φαινομένων που εντάσσονται στο πλαίσιο της
αλληλεπίδρασης του φωτός με τα αντικείμενα. Τα αποτελέσματα ερευνών οι οποίες
επικεντρώνονται σε συναφή με το θέμα μας ζητήματα, λειτουργούν ενισχυτικά στην
επιλογή του θεματικού χώρου έρευνας, καθώς δείχνουν ότι οι μαθητές του
συγκεκριμένου ηλικιακού φάσματος προσεγγίζουν τα σχετικά φαινόμενα με
βιωματικούς συλλογισμούς, οι οποίοι βρίσκονται σε μεγάλες αποστάσεις από τα
χαρακτηριστικά του μοντέλου της Γεωμετρικής Οπτικής.
Εφ’ όσον όμως η επιδίωξή μας δεν περιορίζεται στην καταγραφή των παραστάσεων
αλλά και στο μετασχηματισμό τους, έτσι ώστε να καταστούν συμβατές με αυτές που
απορρέουν από το πρότυπο της Γεωμετρικής Οπτικής -διαδικασία η οποία απαιτεί
ένα πλαίσιο νοητικών ικανοτήτων υψηλότερης στάθμης από αυτό της αυθόρμητης
σκέψης-, θα πρέπει να οδηγηθούμε σε δραστηριότητες η οποίες θα ωθήσουν τα
παιδιά σε μια αναδιοργάνωση των νοητικών τους εργαλείων. Για την επίτευξη αυτού
του στόχου καταφεύγουμε στη θεώρηση του κοινωνικού εποικοδομητισμού, τη
θεώρηση δηλαδή η οποία δίνει έμφαση στο ρόλο της κοινωνικής διαμεσολάβησης για
την ανάπτυξη της νόησης. Έτσι, στην πρώτη φάση της παρεμβατικής διαδικασίας
επιχειρούμε τη διαμόρφωση κατάλληλων συγκρουσιακών συνθηκών, με την
αντιπαράθεση των προβλέψεων των υποκειμένων σε συγκεκριμένες πειραματικές
καταστάσεις και των αισθητηριακών προσκτήσεων που προκύπτουν από την
παρατήρηση των αποτελεσμάτων τους, επιδιώκοντας την αποσταθεροποίηση και τον
αποσυντονισμό των αυθόρμητα συγκροτημένων παραστάσεων, ενώ στη δεύτερη
φάση πραγματοποιούμε πειραματική παρέμβαση, η οποία, αφενός με την οργάνωση
57