ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ - Nemertes

Στη φάση της ερμηνείας η ισχυρή επίδραση των αντιληπτικών δεδομένων
λειτούργησε, όπως ήταν αναμενόμενο, καταλυτικά για το ολιστικό σχήμα, είτε στην
αυτούσια είτε στη λανθάνουσα μορφή του ως συνιστώσα του συνδυαστικού
σχήματος. Οι συγκρουσιακές συνθήκες που δημιουργήθηκαν από την ριζική αντίθεση
προβλέψεων και αποτελεσμάτων, σηματοδότησαν την απόρριψη του ολιστικού και
του συνδυαστικού προτύπου και οδήγησαν συνολικά τα υποκείμενα στην υιοθέτηση
του ακτινικού σχήματος εκπομπής. Η απόλυτη εξηγητική επάρκεια του τελευταίου
σχήματος στα συγκεκριμένο έργο, σε συνδυασμό με την ερμηνευτική του εμβέλεια
σε ένα ευρύ φάσμα φαινομένων της καθημερινής εμπειρίας, φαίνεται ότι λειτούργησε
καθοριστικά για την πλήρη αποδοχή του από τα υποκείμενα και των τριών ηλικιακών
ομάδων.
Έργο Β2/Β΄2
Στη φάση της πρόβλεψης δεν διαπιστώνεται καμία μεταβολή ερμηνευτικού
προτύπου. Το σύνολο των υποκειμένων αναμένει, και αιτιολογεί με συνέπεια,
φωτεινά αποτελέσματα συμβατά με το ακτινικό μοντέλο εκπομπής. Η εξηγητική
ισχύς του παραμένει αμετάβλητη ακόμη και κάτω από τις συγκρουσιακές συνθήκες
που δημιουργούνται στη φάση της ερμηνείας. Έτσι, η διαφαινόμενη τρώση της
ερμηνευτικής του αξίας κατά την εμφάνιση των φωτεινών αποτελεσμάτων δε
στάθηκε ικανή να σηματοδοτήσει την αμφισβήτησή του, πολύ δε περισσότερο να
λειτουργήσει ως μοχλός αναγνώρισης του ορθού προτύπου. Μόνο τρία υποκείμενα
(ένα από τη Β΄ Γυμνασίου και δύο από την Α΄ Λυκείου) αναγνωρίζουν στα φωτεινά
αποτελέσματα τα χαρακτηριστικά του μοντέλου της μη συνεκτικής εκπομπής του
φωτός (ποσοστό 3,2% επί του συνόλου). Η μεγάλη πλειοψηφία (56 υποκείμενα ή
ποσοστό 59,5%) οδηγείται σε ερμηνευτικό αδιέξοδο, ενώ ένας σημαντικός αριθμός
υποκειμένων (35 υποκείμενα ή ποσοστό 37,3%) επικαλείται την παράλληλη
συνδρομή ενεργών ιδιοτήτων στοιχείων των διατάξεων για την υποστήριξη της
ισχύος του, διαμορφώνοντας με τον τρόπο αυτό τρία νέα σχήματα ερμηνείας, τα
οποία ως εκ της φύσης τους χαρακτηρίσαμε «συνεργατικά». Όπως προκύπτει από τα
αριθμητικά δεδομένα των Πινάκων 6, 7 και 8, οι απαντήσεις που εντάσσονται στις
δύο τελευταίες κατηγορίες είναι περίπου ισοκατανεμημένες στους μαθητές των δύο
πρώτων ηλικιακών ομάδων (16-16 για την ΣΤ΄ Δημοτικού και 15-16 για την Β΄
Γυμνασίου), στους μαθητές όμως της Α΄ Λυκείου η διαφορά είναι σημαντική (25-3).
Δεδομένου ότι η προσφυγή σε υποθετικές ιδιότητες αντικειμένων ή φυσικών
οντοτήτων είναι χαρακτηριστικό νοητικών διεργασιών οι οποίες επηρεάζονται ή
καθορίζονται από διαισθητικού τύπου επικεντρώσεις, η εντυπωσιακή αυτή
διαφοροποίηση αναδεικνύει με σαφήνεια την κυριαρχία του διαισθητικού τρόπου
σκέψης στους μικρότερους μαθητές, σε αντίθεση με την σταδιακή επικράτηση
λογικών νοητικών διεργασιών στις μεγαλύτερες ηλικίες. Η ισχυρή εξάρτηση των
απαντήσεων από τη μορφή των φωτεινών προβολών, είχε σαν αποτέλεσμα την
αποκλειστική συσχέτισή τους με τον ιδιαίτερο τύπο των διατάξεων. Έτσι, τα νοητικά
σχήματα του ενεργού φωτός και της ενεργής οπής ανιχνεύτηκαν μόνο στις
απαντήσεις των υποκειμένων, στα οποία παρουσιάστηκε η σειρά έργων με χρήση
διαφράγματος. Καθώς η διαδοχική παρουσίαση των έργων Β1 και Β2 διαμόρφωσαν
αντιληπτικές συνθήκες πανομοιότυπες με αυτές που δημιούργησαν και συντήρησαν
ιστορικά το γρίφο του οπτικού παράδοξου, η παιδική σκέψη οδηγήθηκε στη
διαμόρφωση μορφών συλλογισμού, οι οποίες παρουσιάζουν εμφανείς αναλογίες με
αντίστοιχα ιστορικά ερμηνευτικά μοντέλα. Η απόδοση ενεργών ιδιοτήτων στο φως ή
σε αντικείμενα που διαμορφώνουν το σχήμα των φωτεινών προβολών, αποτελούν
βασικές παραδοχές των θεωριών που διατυπώθηκαν από τους R. Bacon, J. Pecham
και Witelo κατά τη διάρκεια του μεσαίωνα όπως πιστοποιεί η ιστορική έρευνα.
191