ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ - Nemertes

διδασκαλίες του γ) τα πορίσματα της Ι.Ε. μπορούν να του υποδείξουν τα αδύνατα
σημεία πολλών παραδοσιακών διδακτικών μεθόδων.
Για το ίδιο ζήτημα, ο M. Matthews (1992 & 1994) τονίζει ότι οι δάσκαλοι των Φ.Ε.
οφείλουν να έχουν μια όσο το δυνατόν πιο σφαιρική αντίληψη της επιστήμης που
διδάσκουν. Να γνωρίζουν, δηλαδή, όχι μόνο το περιεχόμενό της –κάτι που
αυτονόητα θεωρείται απαραίτητο- αλλά επί πλέον τη δομή και τη φύση της . την
ιστορική της εξέλιξη, την επιστημολογική της διάσταση και τη σχέση της με τις
κοινωνικές, πολιτικές και θρησκευτικές πεποιθήσεις. Σ’ αυτό το δεύτερο επίπεδο
συγκρότησης –θεμέλιο, σύμφωνα με τον συγγραφέα, της παιδαγωγικής πρακτικής
και του σχεδιασμού των αναλυτικών προγραμμάτων- μπορούν να συνεισφέρουν
αποτελεσματικά η Ιστορία και η Φιλοσοφία των Επιστημών.
Τέλος ο Α. Κασσέτας (2001), σε μια παιδαγωγικού χαρακτήρα προσέγγιση,
υποστηρίζει ότι ο «ιστορικά» καταρτισμένος δάσκαλος, με τις κατάλληλες διδακτικές
ενέργειες μπορεί να φέρει στο προσκήνιο όχι μόνο τη σκέψη του επιστήμονα αλλά
και τις κοινωνικές και τεχνολογικές συνθήκες της εποχής του. Τέτοιες ενέργειες θα
βοηθήσουν τους μαθητές α) να γνωρίσουν τους δεσμούς ανάμεσα στις Φυσικές και
τις άλλες επιστήμες μέσα από την ιστορική τους εξέλιξη β) να απομυθοποιήσουν το
χαρακτήρα της «αυθεντίας» γ) να καταλάβουν ότι οι γνώσεις οικοδομούνται με την
απόρριψη ορισμένων άλλων ιδεών δ) να αντιληφθούν το ρόλο του «λάθους» στην
επιστήμη και στην απόκτηση των γνώσεων ε) να κατανοήσουν ότι ο λανθασμένος
τρόπος σκέψης τους για ορισμένα ζητήματα στην αρχή της διδασκαλίας, συμπίπτει με
τον τρόπο που σκέφτονταν οι άνθρωποι σε προηγούμενες ιστορικές περιόδους
(αποενοχοποίηση του λάθους).
2.2. Η Ιστορία της Επιστήμης ως ερευνητικό και μεθοδολογικό εργαλείο στη
Διδακτική των Φυσικών Επιστημών
Με στόχο την ανάδειξη του πολυδιάστατου ρόλου της Ι.Ε. στα πλαίσια των
σύγχρονων αναζητήσεων της Διδακτικής των Φυσικών Επιστημών, ένας σημαντικός
αριθμός ερευνητών κινείται τις τελευταίες δεκαετίες σε ένα διαφορετικό επίπεδο
προσέγγισης. Επιδιώκοντας να αξιοποιήσει το ιστορικό υλικό με έναν έμμεσο τρόπο,
αποφεύγει την άμεση παράθεση των ιστορικών δεδομένων κατά τη διάρκεια της
διδασκαλίας (επομένως και των αναπόφευκτων χρονικών και άλλων περιορισμών
που αυτή επιβάλλει) και επιχειρεί τη χρήση της Ι.Ε. ως μεθοδολογικό εργαλείο
διδακτικής έρευνας και παραγωγής εκπαιδευτικού υλικού. Οι ερευνητές του
ρεύματος αυτού εστιάζουν το ενδιαφέρον τους στην ψυχολογική διάσταση των
διαδικασιών της μάθησης και επιχειρούν με οδηγό την Ι.Ε. να αποκρυπτογραφήσουν
τις διεργασίες που διέπουν τη συγκρότηση και αλλαγή των επιστημονικών
αναπαραστάσεων, με στόχο να μεταφέρουν τα ιστορικά «διδάγματα» στις διδακτικές
πρακτικές οικοδόμησης της σύγχρονης γνώσης από τους μαθητές. Αφετηριακό
σημείο της τάσης αυτής αποτελούν οι επιστημολογικές θεωρήσεις οι οποίες
αναγνωρίζουν την ύπαρξη αξιοσημείωτων ομοιοτήτων ανάμεσα στη συγκρότηση της
επιστημονικής γνώσης στο άτομο και στην ιστορική ανάπτυξη των ιδεών στην
επιστήμη.
2.2.1. Η γνωστική οντογένεση και η επιστημονική φυλογένεση
Η υπόθεση αυτή έχει τις ρίζες της στις αρχές του 19 ου αιώνα. Για πρώτη φορά ο G.
Hegel διατυπώνει στο έργο του The phenomenology of Mind (1806/1931) την άποψη
ότι η διαλεκτική των θεωριών της γνώσης συνδέεται με τη διαλεκτική των ιστορικών
36