187_knyha-1-166

Бу къошмада беш дёртлюкнинъ биринджи, экинджи ве
учюнджи сатырлары озьара къафиелеше. Меселя: «къалынджа,
олунджа, чалынджа»; «эр куню, койнуны, кунюни»; «Кямильнинъ
аман, дин иле иман, кечтигинъ заман» ве иляхри къафиедеш
сёзлер шиирге аэнклик берелер.
Мухаммед Кямильнинъ къошмасындан алынгъан айны
дёртлюк схемада бойле косьтерилир:
I II III IV V
________а ________с ________д ________е _______x
________в ________с ________д ________е _______x
________а ________с ________д ________е _______х
________в ________б ________б ________в _______в
Бойледже, учь, беш, алты дёртлюктен ибарет олгъан, он бир
эджалы пармакъ везнинен язылгъан ве нетиджели дёртлюклерде
шаирнинъ лагъабы анъылгъан шиирге къошма дерлер.
Шаркъы — классик шаркъ шиириетининъ назм шеклидир.
Шаркъы халкъ эдебиятынынъ классик эдебияткъа тесири алтында
пейда олгъандыр. О, бестеленерек айтылыр, яни йырланыр.
Шаркъыларда бир чокъ ашкъ, айрылыкъ, эглендже, омюр
киби мевзулар айдынлатылыр. Шаркъынынъ назм шекли — дёрт
дёртлюктен ибареттир.
Шаркъы эки ве беш дёртлюктен де ибарет ола билир.
Дёртлюкте денъишмейип, текрарлангъан сатырларгъа
накъарат денилир. Накъарат дёртюнджи сатырда олур.
«Дёртлюк»нинъ биринджи ады накъарат олса, экинджи
ады бенттир. Бентлернинъ учюнджи мисралары (сатырлары)
на «миян» (орта) ве я да «миянхане» денилир. Бентлернинъ
сонъларында текрарлангъан накъарат сатырлары шаркъыда
бильдирильген мананы къуветлештирмеге хызмет этер.
Мухаммед Кямильнинъ шаркъысында:
«Бу ашыкълыкъ башкъа бир дерт» сатыры, накъарат сайылыр.
«Чыдаялмаз бунъа эр мерд», «Кетти эльден ихтиярым»,
«Ашкъынъ чеккен олур меджнун», «Башына кельмеген бильмез»
— учюнджи сатырлар миян я да миянханелердир.
Шаркъы схемада аВаВ, сссВ, дддВ, хххВ киби шекиллерде
косьтерилир. Буюк арифлер накъаратларны косьтерир.
Мухаммед Кямильнинъ бу шаркъысыны эджаларгъа больсек,
секиз эджадан ибарет олгъаныны анълармыз.
Са - нъа джа - ным ол - ды меф - тюн, (8)
120