187_knyha-1-166

анълатыр. Схемада япыкъ эджа ( – ) иле косьтерилир. Япыкъ
эджа эр вакъыт девамлы окъулыр.
Мисаль этип алынгъан бейитте сёзнинъ биринджи:
Ба эджасы — ачыкъ эджадыр. Бу эджа къыскъа окъулыр, ве
схемада (.) иле косьтерилир.
йат эджасы — япыкъ эджа, девамлы окъулыр, ве схемада (–)
бельгиси иле косьтерилир.
а эджасы — ачыкъ эджа, къыскъа олса да, девамлы окъулыр;
ты эджасы — ачыкъ эджа, къыскъа окъулыр;
бир эджасы — япыкъ эджа, девамлы окъулыр;
ле эджасы — ачыкъ эджа, къыскъа олса да, девамлы окъулыр.
Къалгъан эджаларнынъ да кене де шу тертипте окъулгъаныны
корермиз. Бейитлердеки эджаларнынъ белли бир тертипке
тизилип, белли бир везин пейда эткенини сечермиз.
Ачыкъ ве япыкъ (къыскъа ве девамлы ) эджаларнынъ
тертибинде язылгъан шиирий эсернинъ везнине аруз везни
денилир.
Ачыкъ ве япыкъ, къыскъа ве девамлы эджалар схемада бойле
косьтерилир:
Ба йат а ты бир ле сё зюк баш ла дым,
. – – . – – . – – . –
Тё рют ген и гид ген ке чир ген и дим .
. – – . – – . – – . –
Бу схема Юсуф Баласагъунлынынъ «Къутадгъу билиг» дестаны
аруз везнинде язылгъаныны бильдирир.
Суаллер ве вазифелер:
1. Насыл бир шиирий эсернинъ везнине аруз везни денилер?
2. Аруз везнинде къулланылгъан ачыкъ эджа насыл сеснен биткенини
ве насыл окулгъаныны айтынъыз. Ачыкъ эджа схемада насыл косьтериле?
Мисаллер кетиринъиз.
3. Аруз везнинде къулланылгъан япыкъ эджа насыл сеснен биткенини
айтынъыз. Япыкъ эджа схемада насыл косьтереле? Мисальнен
исбатланъыз.
56
КЪЫРЫМТАТАР ЭДЕБИЯТЫНЫНЪ