Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Меселя: «Екяне Танърыдан, Коктен догъгъан тюрк Бильге<br />
Къагъаным, бу тахткъа отурдым». «Куль Тигин» абидеси. «Мен<br />
идракли Тоньюкъукъ...» «Тоньюкъукъ» абидеси.<br />
Бу эки абидеде икяе биринджи шахыс адындан беян олуна.<br />
Икяенинъ бойле беян олунгъаны чокъусы алларда джумлелернинъ<br />
манасындан я да мулькиетлик аффикслеринден анълашыла.<br />
Абиделерде беян этюв усулы биринджи шахыс адындан<br />
айтылып къулланыла. Бу хитапларда шу девирде яшагъан<br />
къабилелернинъ лакъырды тили миллий рух, миллий анъ иле<br />
ашланылып бериле.<br />
Дидактик (огретиджи) насиатлар беян этильген нумюнелерде озь<br />
юртунда къавий темель къурып, бирлешеджек халкънынъ миллий<br />
руху, миллий анъынынъ къыйметли джеэтлери анълатыла.<br />
Меселя: («Бейлери халкъына садыкъ олмагъаны ичюн, Табгъач<br />
халкъы (чин халкъы) ийлекяр олгъаны ичюн, сахтекяр олгъаны<br />
ичюн, яланджы олгъаны ичюн, кичик ве буюк къардашлары<br />
арасында кин туткъанлары ичюн, бейлерни ве халкъны бирибирине<br />
къаршы къойгъанлары ичюн тюрк халкъы иль этип алгъан<br />
Ильни элинден къачырды». «Куль Тигин» абидеси).<br />
Насиат бериджи сатырларда беян этюв усулы иле миллетлерге<br />
хитап этилип, муим фикирлер айтыла. Эр бир миллетнинъ менфий<br />
чизгилери онъа зарар кетиреджеги акъкъында бильдириле.<br />
Демек, тюрк бейлери халкъына садыкъ олгъан олсалар,<br />
яланджы, ийлекяр, пахыл ве бири-бирине кин тутмагъан олсалар,<br />
Къагъанлары тиклеген Илини джоймаз эдилер!<br />
Бойледже, Орхон абиделеринде къулланылгъан язылы<br />
эдебиятнынъ беян этюв усулы о девирде яшагъан халкънынъ,<br />
тарихий шахысларнынъ кечмиши лакъырды тили, яшайыш тарзы,<br />
арекетлери ве табиат чизгилерини джанландырмакъ ичюн хызмет<br />
этелер. Беян этюв усулы иле язылгъан Орхон абиделери бизге эр<br />
бир адымымызны тюшюнип-ташынып атмагъа, еди ольчеп, бир<br />
пичмеге огрете.<br />
Суаллер ве вазифелер:<br />
1. Коктюрк абиделеринде язылы эдебиятнынъ насыл ифаде усулы<br />
къулланылгъан? Насыл усулгъа беян этюв усулы дерлер? Метинден<br />
мисаль кетирип, анълатынъыз.<br />
2. Коктюрк абиделеринде тарихий вакъиалар кимнинъ адындан икяе<br />
этиле? Мисаллер кетиринъиз.<br />
3. Насиат ве васиет берильген парчаларда шу девирде яшагъан<br />
къабилелернинъ насыл къыйметли джеэтлери анълатыла? Мисаллер<br />
эсасында анълатынъыз.<br />
28
Change language