You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
КЪАДИМИЙ УМУМТЮРК ЭДЕБИЯТЫ<br />
АБИДЕЛЕРИ<br />
Къадимий девирлерде яшагъан тюркий къабилелернинъ (бир<br />
ерде топланып яшагъан инсанларнынъ) аятында осюв, инкишаф<br />
девирлери олгъан. Бу девирлер оларнынъ медений аятында алтын<br />
девир сайылгъан. Алтын девирлерде тюрк тилининъ къыймети<br />
бутюн дюньягъа белли олгъан. Тюрк тилининъ урьмети эп арткъан.<br />
Шундан себеп та о девирлерде тюрк тилини огренмек ве огретмек<br />
макъсады иле китаплар язылгъан.<br />
Бутюн алемни айретте къалдыргъан къадимий умумтюрк<br />
эдебияты абиделери эдебият ве медениетнинъ юкселиш<br />
девирлеринде язылгъан.<br />
Орхон абиделеринден (VIII асыр) «Куль Тигин» абидеси,<br />
«Бильге Къагъан» абидеси, «Тоньюкъукъ» абидеси, Махмуд<br />
Кашгъарийнинъ (XI асыр) «Дивану лугъат-ит-тюрк», Юсуф<br />
Баласагъунлынынъ (XI асыр) «Къутадгъу билиг» («Бахт кетирген<br />
бильги») эсерлери о девирде ишлетильген тильни сакълап къалгъан<br />
абиделер сайылалар.<br />
Тюркий тиллер ве эдебиятларнынъ тамырлары шу девирлерден<br />
гъыда (къувет) ала. Тюркий халкъларнынъ язылы эдебиятынынъ<br />
темели, тамырлары оларнен багълана.<br />
Иште, шунынъ ичюн де, къадимий умумтюрк эдебияты<br />
абиделерининъ тили, бутюн тюркий халкъларгъа анълашыла.<br />
Меселя:<br />
киби дёртлюкни<br />
8<br />
«Къуйды булут ягъмурын,<br />
Керип тутар акъ торун.<br />
Къыркъа къозты ол къарын.<br />
Акъын акъар энъгешур»<br />
«Къуйдырып ягъдырды булут ягъмурын.<br />
Керип тутар акъ акъынтысыны.<br />
Къыргъа къойды о къарыны,<br />
Акъынты акъар, чокълашыр», —<br />
деп анълаймыз. Махмуд Кашгъарийнинъ «Дивану лугъат-иттюрк»<br />
эсеринден алынгъан бу дёртлюк XI асырда шиирий эсерлер<br />
язылгъаныны бильдире. О девирде шиирий эсерлерде насыл<br />
везинлер къулланылгъаны да бу дёртлюкте корюне.
Change language