You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
укюмдарлыкъ эткен девринде Тоньюкъукъ везирлик япа. Бильге<br />
Къагъан Тоньюкъукънынъ къызына эвлене.<br />
Куль Тигин 731 сенеси, Бильге Къагъан 734 сенеси кечинелер.<br />
Онынъ ольгенинден он йыл кечкен сонъ, башта Коктюрклерге таби<br />
олгъан дигер бир тюркий къабиле — уйгъурлар тюрк акимиетини<br />
йыкъып, девлетни эльге алалар.<br />
Иште, бу абиделернинъ мундериджесинде Куль Тигин,<br />
Бильге Къагъан, Тоньюкъукъ киби укюмдарларнынъ тюркий<br />
къабилелернинъ бирлештирилюви огърунда япкъан хызметлери<br />
тасвир олуна. Меселя: «Къагъан отурып, ач, факъыр халкъны<br />
топладым. Факъыр халкъны зенгин эттим. Аз миллетни чокъ<br />
эттим...» «Куль Тигин» абидесинден.<br />
Бу абиделерде тарихий шахыслар акъкъында малюмат бериле.<br />
Меселя: «Екяне Танърыдан, Коктен догъгъан тюрк Бильге<br />
Къагъаным, бу тахткъа отурдым». «Куль Тигин» абидесинден.<br />
«Мен, идракли Тоньюкъукъ буны Тюрк Бильге Къагъан илинде<br />
язмагъа бердим» «Тоньюкъукъ» абидесинден.<br />
Орхон абиделеринде бир чокъ этнографик малюматлар да<br />
бар. Олардан биз мевталарнынъ дефн этюв адетлери акъкъында<br />
бильги аламыз. Къабирлернинъ устюне башташлар къоюлып,<br />
узеринде ханлар акъкъында тафсилятлы малюмат язылгъаныны<br />
билемиз. Башташларнынъ четлеринде тизилишип тургъан балбаллар<br />
1 исе ханнынъ ольдюрген эсас душманларынынъ сайысыны<br />
косьтергенини анълаймыз.<br />
Абиделерде келеджек несиллерге догърултылып айтылгъан пек<br />
чокъ насиатлар бар. «Куль Тигин» абидесинде Бильге Къагъан тюрк<br />
халкъынынъ келеджегини къайгъыра. Озь юртуны быракъып,<br />
дигер юртларда мекян къурмагъа истеген халкъларнынъ алы<br />
фена оладжагъыны табирлей. О: «Тюрк халкъы, пек чокъ<br />
ольдинъ... Дженюпте — Чогъай орманына, Тёгюльтинъ вадийсине<br />
ерлешмейим десенъ, Тюрк халкъы, оледжексинъ!» — деп халкъкъа<br />
насиат бере. «Куль Тигин» абидесинден.<br />
Бильге Къагъаннынъ тюрк халкъына мураджаат этип айткъан<br />
бу насиатында Бильге Къагъаннынъ тюрк халкъынынъ келеджеги<br />
ичюн къасевет чеккени ифаде олуна.<br />
Бу насиат ве васиетлер, язылгъан асырындан биз яшагъан<br />
асыргъа къадар, арадан къарарнен XIII асыр кечкенине бакъмадан,<br />
бугунь де озь къыйметини джоймадылар. О девирде яшагъан<br />
къадимий къабилелерге догърултылып айтылгъан бу фикирлер<br />
бизим кунюмизде де муимден муим меселелер олып къалмакъта.<br />
Чюнки бу къадимий абиделерде халкънынъ бирлиги, къудрети ве<br />
аманлыгъы акъкъында айтыла.<br />
1<br />
бал-бал — таштан пичильген инсан къыяфети — эйкель<br />
14
Change language