De middeleeuwen - Averbode

kapel had. De leden zorgden in moeilijke tijden voor
elkaar. Mensen die hetzelfde beroep hadden, gingen zich
vanaf de twaalfde eeuw op dezelfde manier organiseren.
De kooplieden waren de eersten die dat deden. Met zulke
koopmansgilden konden de handelaars hun belangen
beter verdedigen. Vanaf de dertiende eeuw volgden de
ambachtslieden hun voorbeeld. Ze stichtten zogenoemde
ambachtsgilden – de slagers, de bakkers, de smeden,
de brouwers, de lakenwevers, de lakenververs en de leerlooiers
bijvoorbeeld. (ill. 4) Het was gemakkelijker om
samen op te komen voor de belangen van alle bakkers
dan om als bakker alleen iets gedaan te krijgen van het
stadsbestuur of de heer.
De leden van de ambachts- en de koopmansgilden
vormden een soort familie. Als een slager stierf, zorgden
de andere slagers ervoor dat zijn weduwe en zijn kinderen
konden overleven. Die steun was langdurig, zoals
mensen vandaag een uitkering krijgen als ze door een
ongeval of ziekte niet langer kunnen werken. Een gilde
voorzag ook in een opleiding, waardoor jongeren het
beroep konden leren. 82 Daardoor stond het vast dat
de leden van de gilde kwaliteit leverden. Een meesterbierbrouwer
en een meester-bakker wisten na hun jarenlange
opleiding hoe ze goed bier moest brouwen en
goed brood moesten bakken.
De gilden zorgden er ook voor dat de leden meetelden in
de stad. Hun leden genoten aanzien en vooral de koopmansgilden
waren vaak vertegenwoordigd in het stadbestuur.
Kooplieden waren rijk en ze konden zich meten
met de adel, die van oudsher de steden bestuurde. Ze
vormden een nieuwe sociale groep – de ‘patriciërs’ – die
steeds belangrijker werd in het stadsbestuur. 123 Vanaf
de veertiende eeuw eisten ook de ambachtslui inspraak in
de stadsbesturen. Soms lukte dat, soms niet.
Het uitzicht van de stad
De middeleeuwse steden waren eilanden: eilanden van
vrijheid, maar ook eilanden in het landschap. Een middeleeuwse
stad van enig belang was ommuurd en ze zag er
daardoor heel anders uit dan een dorp. (ill. 2) 11 Maar
er waren veel meer verschillen tussen de stad en het platteland.
Het leven was totaal anders in de stad.
Het stadsbestuur zetelde in het stadhuis. (ill. 5) Maar
vaker zetelde het in het belfort – een toren op of naast
het stadhuis, die dienstdeed als verdedigingstoren en
als bewaarplaats voor belangrijke documenten. Aan
het belfort hing ook een uurwerk. 74 Sommige gilden
hadden een gildehuis en iedere ambachtsmeester
4. Lakenververs kleuren stoffen door ze in een vat met
rode verfstof te dompelen. De verfstof wordt verhit met blokken
hout. Links liggen enkele rollen met ongeverfd laken, voor
het vat liggen rollen geverfde stof. De miniatuur geeft een wat
opgesmukt beeld van het werk van de lakenververs. In feite
was het verven een heel vuile bezigheid.
Anonieme miniatuur in Bartholomaeus Anglicus, Des proprietez
des choses, vertaald door Jean Corbechon, Brugge, 1482.
Londen, The British Library, Royal MS 15.E.iii, fol. 269.
beschikte over een atelier dat tegelijk een winkel was.
Hallen waren overdekte markten, waar ook handelswaar
werd opgeslagen. Er waren herbergen waar kooplieden
deals maakten en geld wisselden. In Brugge groeide uit
zo’n herberg de beurs. 119 De rijkste burgers woonden
in mooie burgerhuizen. 90 En dan waren er kerken,
die hoge torens hadden. De gebouwen in de stad reikten
vaak veel hoger dan die op het platteland.
De burgers hechtten veel belang aan het uitzicht van
hun stad. Ze wilden dat hun stad niet alleen de grootste
en de rijkste, maar ook de mooiste was. Ze hadden er
doorgaans geen problemen mee om bij te dragen in de
kosten voor de bouw van een stadhuis of een kerk, als
hun stad daardoor andere steden naar de kroon kon steken.
Zo waren Leuven en Brussel in de vijftiende eeuw
verwikkeld in een felle concurrentiestrijd over wie het
mooiste stadhuis had. 114 Het saamhorigheidsgevoel
onder de stedelingen was groot. En tegelijk was er ook
plaats voor een wijkgevoel. Ambachtslui woonden vaak
in dezelfde wijken en ook de parochiekerk bracht een
dorpsgevoel teweeg in de stad.
Alle belangrijke gebouwen in de stad waren opgetrokken
uit steen. De gewone huizen en huisjes – en dus
arbeid / 107