De middeleeuwen - Averbode

van rijke burgers werden opgetrokken in gotische stijl.
De gotiek, die hoorde bij de twaalfde-eeuwse renaissance,
116 bleef populair tot het einde van de middeleeuwen.
Voor dat succes zijn drie verklaringen. Die kun
je in dit hoofdstuk zelf ontdekken.
Hemel en aarde
1. De abdij van Saint-Denis vlak bij Parijs had een bijzondere
betekenis. Ze werd gebouwd in de zevende
eeuw in opdracht van de Frankische koning Dagobert
I. (ill. 3) De abdij en de kerk raakten nauw verbonden
met het koningshuis. 40 Vanaf Dagobert werden haast
alle Franse koningen begraven in de kerk. De abdij was
gewijd aan de heilige Dionysius, die de eerste bisschop
van Parijs zou zijn geweest. In 1122 werd Suger abt van
de abdij. De kerk was tegen die tijd in slechte staat. Het
was hoog tijd voor een grondige verbouwing. Tussen
1137 en 1144 kreeg de kerk een heel nieuw uitzicht,
met onder meer een nieuwe gevel met drie monumentale
deuren en hoge torens. Suger liet die optrekken in
2. De binnenkant van de gotische abdijkerk van Saint-
Denis in Parijs, omstreeks 1137-1144.
een nieuwe, rijkelijke stijl. Hij noemde die zelf nog niet
‘gotisch’, maar zijn kerk werd later wel beschouwd als
het eerste gotische bouwwerk.
1. Bekijk de foto van de binnenkant van de verbouwde
abdijkerk. (ill. 2) Welke gotische elementen herken je?
2. Suger liet een verslag bijhouden over wat er allemaal
gebeurde in en rond de abdij tijdens zijn bestuur. Ook
de verbouwingen kwamen daarin aan bod.
Over de deuren:
‘Verbaas je niet over het goud en de kosten die aan de bouw
zijn verbonden, maar over de kundigheid van het werk. Het
nobele werk is schrander en nieuw. Het moet de geesten verlichten
om hen toe te laten te reizen, door het licht, naar het
ware licht, waarvan Jezus de deur is. De gouden deur toont dat.
De afgestompte geest kan via materiële dingen de waarheid
vinden.’
Over het altaar:
‘Moge u [de heilige Dionysius] de deuren van het paradijs
openen en Suger beschermen. Moge u, die een nieuw huis
hebt gebouwd via ons, ons doen toetreden tot de kamer van de
hemel, 68 en ons doen zitten aan de hemelse tafel in plaats
van aan deze.’
Over de kerk, na het einde van de werken:
‘Soms ben ik [Suger] zo verheugd over de schoonheid van het
huis van de Heer. De veelkleurigheid van de edelstenen doet
mij oppervlakkigheden vergeten. Ik word van materiële naar
immateriële zaken gebracht. Ik bevind me dan ergens boven de
aarde, maar nog niet helemaal in de hemel. Dankzij God kan ik
hier van een lager naar een hoger plan geraken.’
Naar: Erwin Panofsky, Abbot Suger on the abbey church of Saint-
Denis and its art treasures, Princeton, 1979, p. 49, 55 en 63.
2.1. Is Suger er zich bewust van dat hij anders bouwt
dan tevoren? Uit welke passages blijkt dat?
2.2. Welke betekenis geeft Suger aan het licht? 90
2.3. Waarom bouwde Suger in die nieuwe, rijkelijke
stijl?
3. Veel middeleeuwers begrepen Suger en ze deelden
zijn mening. Dat is een eerste verklaring voor het succes
van de gotiek. Toch was er niet alleen lof voor Sugers
werk. Er kwam ook kritiek.
‘Diegenen die kritiek uiten, zeggen dat een heilige geest, een
zuiver hart en goede bedoelingen volstaan om God te eren. We
[Suger en degenen die kritiek gaven] zijn het erover eens dat
die dingen er het meeste toe doen. Maar toch vinden we [Suger]
dat we God ook moeten eren met uiterlijke versieringen.’
Naar: Erwin Panofsky, Abbot Suger on the abbey church of
Saint-Denis and its art treasures, p. 67.
arbeid / 111