De middeleeuwen - Averbode

In de greep van de kerk
Na de bekering of kerstening probeerde de kerk verder
greep te krijgen op het geloof van het volk. In elk dorp
werd een parochie gesticht, onder toezicht van een
priester. Elke parochie kreeg een kerk. (ill. 1 en 2) 98
De parochianen moesten minstens één keer per jaar, met
Pasen, de eucharistie bijwonen. Vaak deden ze dat ook
op andere belangrijke christelijke feestdagen. 71 Elke
zondag naar de kerk gaan werd pas in de late middeleeuwen
gebruikelijk. In de loop van de middeleeuwen
ontstonden de zeven sacramenten: het doopsel, de communie,
90 het vormsel, het huwelijk, de biecht, de
priesterwijding en het laatste oliesel, dat wordt toegediend
aan de stervenden.
Het doopsel was het belangrijkste sacrament. 88 Daarmee
werd de gelovige opgenomen in de christelijke
gemeenschap. Aanvankelijk werden christenen gedoopt
als volwassenen; vanaf de vroege middeleeuwen kregen
baby’s het doopsel toegediend vlak na hun geboorte. (ill. 2)
Tijdens de doopplechtigheid kreeg het kind een naam 78
en peetouders.
Aanvankelijk bekenden de gelovigen hun zonden in het
bijzijn van de hele geloofsgemeenschap. Vanaf de zevende
eeuw biechtten ze hun zonden onder vier ogen op
aan de priester. In de dertiende eeuw werd de persoonlijke
biecht één keer per jaar verplicht. Zo kreeg de gees-
3. ‘Vernietig de afgodstempels niet’
2.Een wanhopige
moeder legt haar overleden
baby op het altaar van een
kerk. Het kind is gestorven
voordat het was gedoopt. De
middeleeuwers geloofden
dat ongedoopte kinderen naar
de hel gingen. Vaak brachten
ouders een gestorven, nietgedoopte
baby naar de kerk,
in de hoop dat het kind toch
nog een teken van leven zou
geven. Als dat gebeurde,
mocht het alsnog worden
gedoopt.
Miniatuur van Jan Tavernier, in
Jean Miélot, La Vie et miracles
de Notre Dame, Vlaanderen,
1465. Parijs, Bibliothèque
nationale, ms. fr. 9199, fol.
38v.
Een eeuwenoude behoefte
Geloven is een eeuwenoude behoefte van mensen.
Voor veel middeleeuwers diende het geloof
om het onbegrijpelijke te vatten. Angst voor de
natuur 18 was een belangrijke reden om te geloven.
Natuurrampen, de dood, ziektes en ander
onheil konden ermee worden verklaard. Religie
was – en is – een manier om het leven te sturen
en er vat op te krijgen.
Gregorius de Grote, die paus was van 590 tot 604, was een
groot voorstander van de versmelting van heidense en
christelijke gebruiken.
‘Vernietig de afgodstempels van het volk niet. Vernietig wel de
afgodsbeelden die er zich in bevinden. Besprenkel de tempel
met wijwater, richt er altaren in op en leg er relieken in. Want
als de tempels goed gebouwd zijn, is het beter om ze aan de
duivelsdienst te onttrekken en ze ten dienste te stellen van de
ware God.
Als de mensen zien dat wij hun tempels niet vernietigen,
zullen ze gemakkelijker hun dwaling afzweren. Ze zullen met
een gerust hart samenkomen op de plaatsen waar ze zich ook
vroeger hadden verzameld, en ze zullen er nu de ware God
aanbidden.’
Naar: John R.C. Martyn, The letters of Gregory the Great,
Toronto, 2004, p. 802-803.
individu en gemeenschap / 67