De middeleeuwen - Averbode

Recommendations

Info

4. In 1349 werd Doornik geteisterd door de pest. Gilles li Muisit, de blinde abt van de Sint-Maartensabdij in de stad, dicteerde aan een medewerker een verslag van de gebeurtenissen. Burgers sleepten doodskisten aan om de vele doden te begraven (links). De mensen dachten dat de Joden verantwoordelijk waren voor de uitbraak van de ziekte. Velen werden opgepakt en levend verbrand (rechts). Om dezelfde reden werden Joden ook vervolgd in andere delen van de Zuidelijke Nederlanden, Engeland, Frankrijk en Midden-Europa. Miniaturen van Pierart dou Tielt, in Gilles li Muisit, Chronica, Doornik, omstreeks 1360. Brussel, Koninklijke Bibliotheek van België, hs. 13076-77, fol. 24v en 12v. 5. ‘Overal rouw, overal tranen’ ‘Overal rouw, overal tranen. Want zodra het gerucht [van de ziekte] onder het volk ging, vluchtten de mensen van die plaats weg. Huizen werden door de bewoners verlaten, alleen nog bewaakt door achtergelaten hondjes. Het vee bleef eenzaam achter op de weiden, zonder dat er een herder bij stond. Je kon dorpen of burchten zien, die ooit vol mensen waren geweest, maar die een dag later, nadat iedereen dood of gevlucht was, in de grootste stilte verkeerden. Ook vluchtten kinderen weg van de onbegraven lichamen van hun ouders, terwijl de ouders, hun plichten vergetend, hun koortsige nageslacht in de steek lieten. [...] Er was geen moordenaar te zien, maar toch lagen er overal lijken.’ Naar: Hendricus van Herford, dominicaan in het Sint- Paulusklooster en hoofd van de kloosterschool in de Duitse stad Minden aan de Weser (geciteerd in: Jan Buisman, Duizend jaar weer, wind en water in de Lage Landen, 2, p. 174-176). 148 / oorlog Een groep mannen en vrouwen – de zogenoemde flagellanten – besloot om in naam van het volk boete te doen. Ze trokken rond en straften zichzelf door met leren riemen op hun rug te slaan. De Joden kregen het tijdens de epidemie op sommige plaatsen zwaar te verduren. Zij werden ervan beschuldigd dat ze de waterbronnen hadden vergiftigd: dat zou de oorzaak zijn van de massale sterfte. (ill. 4) Of de pest werd gezien als een straf van God, omdat de Joden Jezus hadden vermoord. 145 Na de epidemie bleven huizen, ruïnes en landerijen verlaten achter. (ill. 5) In Engeland kwamen zelfs hele dorpen leeg te staan – de ‘lost villages’. Het bevolkingsaantal kwam maar zeer langzaam terug op zijn oude peil, 33 want na 1350 sloeg de Zwarte Dood nog herhaaldelijk toe. Tot in de zestiende eeuw brak om de tien jaar wel ergens in Europa een zogenoemde echo-epidemie uit. Ook daarna was de ziekte nog niet verdwenen, al kwamen de uitbraken minder vaak voor. Toch had de crisis voor sommigen een positieve kant. Door de hoge sterfte ontstond er een tekort aan arbeidskrachten. Voor de overlevende boeren betekende dat dat ze hogere lonen konden vragen. De heren waren daar niet blij mee: ze probeerden de looneisen de kop in te drukken. Onder meer daardoor braken in de veertiende eeuw verschillende boerenopstanden uit. 124 Oorlog en plundering Oorlog was de derde laatmiddeleeuwse ramp. Er werden in de veertiende en de vijftiende eeuw heel wat oorlogen uitgevochten in Europa, waaronder de Honderdjarige Oorlog tussen Engeland en Frankrijk. 54 Tijdens die oorlog, die duurde van 1337 tot
1453, richtten Engelse troepen heel wat schade aan op het Franse platteland. Ze vernielden oogsten, staken huizen in brand en plunderden kerken, kastelen en zelfs kleine steden. Ze deden dat met opzet, om de Fransen tot een gevecht te dwingen. Dat lukte hen ook. In 1346 en 1356 bijvoorbeeld besloten de Fransen het gevecht aan te gaan in Crécy en Poitiers, waar ze verloren. De Franse ridderlegers bleken niet opgewassen tegen de goed georganiseerde Engelse boogschutters. Ellende en schade toebrengen aan de burgerbevolking werd een belangrijke oorlogstactiek in de late middeleeuwen. Plunderingen leverden rijkdommen op. 126 En het was een manier om de bevoorrading van het vijandelijke leger te verstoren. Bovendien ging het volk vanwege de plunderingen verlangen naar vrede en steunde het de oorlog niet meer. De Engelse verwoestingen waren bijvoorbeeld een van de redenen waarom de Franse koning Jan II in 1360 het Verdrag van Brétigny aanvaardde. (ill. 6) Bijna een derde van Frankrijk kwam toen onder Engels gezag te staan. Vanaf de veertiende eeuw veranderde ook de manier waarop er op het slagveld strijd werd geleverd. Eerder werden veldslagen vooral uitgevochten door ridderlegers te paard. 131 Nu werd er ook meer en meer voetvolk ingezet: boogschutters en soldaten met lange speren. Het waren goed getrainde beroepssoldaten. Anders dan de meeste vroegere ridders, kwamen ze niet uit de adel. De wapenrusting van het voetvolk was zo goedkoop dat ook gewone mensen ze zich konden aanschaffen. Voetvolk had namelijk geen oorlogspaard en ridderharnas nodig. 131 Vechten werd, meer dan vroeger, een beroep. De Europese veldslagen werden bloediger. Met veel goedkoop en arm voetvolk werd het eisen van losgeld minder interessant. 128 Er werden daarom meer strijders gedood dan gevangengenomen. Het was voor de burgerbevolking geen pretje om te wonen in een belegerde stad. 126 De mensen leefden in voortdurende angst en ze hadden vaak honger. Ook op het platteland was de angst voor plunderende soldaten en verkrachtingen groot. Vernietigde oogsten veroorzaakten armoede en honger. Door de rondtrekkende legers nam de kans toe dat allerlei besmettelijke ziektes zich verspreidden. Daarnaast moest de bevolking vaak hoge belastingen betalen. Want om een leger met beroepssoldaten op de been te houden, was steeds meer geld nodig. 6. ‘Zo veel verschrikkelijke daden’ In 1360 aanvaardde de Franse koning Jan II het Verdrag van Brétigny. Dat was ongunstig voor zijn land, maar hij verklaarde zijn beslissing als volgt: ‘Tijdens deze trieste oorlogen zijn veel dodelijke gevechten gevoerd. Er werden mensen afgeslacht, kerken geplunderd, meisjes ontmaagd, respectabele vrouwen en weduwen onteerd, lichamen vernietigd en zielen gingen verloren. Steden, kastelen en gebouwen zijn in vlammen opgegaan; mensen werden beroofd en vielen in hinderlagen langs de wegen. Door deze oorlogen faalde de gerechtigheid; het christelijke geloof leed eronder, net zoals de handel. Er zijn zo veel verschrikkelijke daden gepleegd, dat ze niet kunnen worden uitgesproken, geteld of neergeschreven.’ Geciteerd in: Maurice Keen, Medieval warfare, Oxford, 1999, p. 151-152. oorlog / 149
Page 1:
PASSAGES De middeleeuwen Greet Dray
Page 5 and 6:
PASSAGES De middeleeuwen Dr. Greet
Page 7 and 8:
3. Individu en gemeenschap Proloog
Page 9 and 10:
Voorwoord Dit geschiedenishandboek
Page 11 and 12:
2. De jacht op everzwijnen. De gedo
Page 13 and 14:
4. Dit anonieme schilderij uit 1534
Page 15 and 16:
natuur 01 Op deze dertiende-eeuwse
Page 17 and 18:
De dikte van de jaarringen van oud
Page 19 and 20:
6. De Sint-Elisabethsvloed was een
Page 21 and 22:
2. De middeleeuwers geloofden dat d
Page 23 and 24:
5. In de late middeleeuwen begonnen
Page 25 and 26:
2. Jezus zit op een troon. In zijn
Page 27 and 28:
Een derde type kaart bestaat uit ee
Page 29 and 30:
Huidige kustlijn Knokke 2. De Zwins
Page 31 and 32:
Sincfal dzand Oostburg Aardenburg M
Page 33 and 34:
2. Een koppel heeft zojuist een kin
Page 35 and 36:
deeld tussen alle kinderen. Hoe min
Page 37 and 38:
02 volk en macht Keizer Maximiliaan
Page 39 and 40:
De Romeinen kenden de Germanen al l
Page 41 and 42:
De plundertochten van de Vikingen b
Page 43 and 44:
Clovis en de Merovingers Clovis was
Page 45 and 46:
4. Vermoedelijk ontstond dit ivoren
Page 47 and 48:
8. Jezus kroont de Duitse keizer He
Page 49 and 50:
3. Leenheren en leenmannen 1. Een k
Page 51 and 52:
4. De kroning van de Franse koning
Page 53 and 54:
Net zoals er in de feodale samenlev
Page 55 and 56:
In Frankrijk gingen de ontwikkeling
Page 57 and 58:
5. Middeleeuws België? 1. Gwijde v
Page 59 and 60:
De Guldensporenslag Nadat de Franse
Page 61 and 62:
De Bourgondische hertogen probeerde
Page 63 and 64:
AL-ANDALUS Córdoba Rome MAGHREB Ca
Page 65 and 66:
4. Een Arabische karavaan met kamel
Page 67 and 68:
INDIVIDU Zondaars storten in de hel
Page 69 and 70:
In de greep van de kerk Na de beker
Page 71 and 72:
ze pijn. Maar het was tegelijk ook
Page 73 and 74:
2. Tijdbeleving en tijdberekening 1
Page 75 and 76:
veranderlijk. Pasen - de viering va
Page 77 and 78:
3. Familieleven en liefde 1. Een ec
Page 79 and 80:
als verloofde aan de Engelse kroonp
Page 81 and 82:
4. Leren en geletterdheid 1. Een me
Page 83 and 84:
4. Het Bouc van den ambachten werd
Page 85 and 86:
5. Wetenschap in Oost en West 1. Ee
Page 87 and 88:
3.2. Probeer in de bibliotheek of o
Page 89 and 90:
7.1. Het Arabische Rijk was een nie
Page 91 and 92:
daillons die de werkzaamheden op he
Page 93 and 94:
Het schilderij beeldt zonder woorde
Page 95 and 96:
arbeid 04 De werkzaamheden van de b
Page 97 and 98:
os rivier bos velden molen weiden w
Page 99 and 100: Allemaal boeren? Niet iedereen die
Page 101 and 102: De fundering bestond uit stenen. We
Page 103 and 104: (ill. 1 en 5) Elke dag waren er ach
Page 105 and 106: mogelijkheden voor vrouwen die een
Page 107 and 108: 3. Het leven in de stad (1000 - 150
Page 109 and 110: kapel had. De leden zorgden in moei
Page 111 and 112: het platteland. Wanneer een oogst m
Page 113 and 114: van rijke burgers werden opgetrokke
Page 115 and 116: 4. Ambachtslui bouwen kerken en abd
Page 117 and 118: 5. Een commerciële revolutie 1. Ro
Page 119 and 120: vooral Italië. De streek was ook g
Page 121 and 122: Geld Ook al voor de twaalfde eeuw w
Page 123 and 124: 6. Ongelijkheid 1. Een rijke vrouw
Page 125 and 126: ces had in de stad - als ambachtsma
Page 127 and 128: 4. In 1358 brak in Frankrijk een bo
Page 129 and 130: oorlog 05 De inname van Geraardsber
Page 131 and 132: 2. Het Tapijt van Bayeux 51 biedt
Page 133 and 134: De meeste belegeringen eindigden ni
Page 135 and 136: 2. De kruistochten (1100 - 1300) 1.
Page 137 and 138: keizer de kruisvaarders de Bosporus
Page 139 and 140: hen, Boudewijn, graaf van Vlaandere
Page 141 and 142: gevolgd, denk je? Waarom wel of waa
Page 143 and 144: 4. Dolf tussen enkele deelnemers va
Page 145 and 146: kwaad en de sacramenten. 67 De pau
Page 147 and 148: 6. Op deze miniatuur wordt het ware
Page 149: derde van de bevolking aan de gevol
Page 153 and 154: 1000 1100 1200 1300 1400 1500 Warme
Page 155 and 156: A Abd al-Rahman, emir 62, 87 Aboe B
Page 157 and 158: Paginanummers in vetjes verwijzen n
Page 159 and 160: kerk 20, 40, 41, 42, 43, 44, 45, 46
Page 161: W waldenzen 143, 144 warme periode
show all

De middeleeuwen - Averbode

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?