De middeleeuwen - Averbode

2. Het Tapijt
van Bayeux 51
biedt een unieke
kijk op hoe in de
middeleeuwen
oorlog werd gevoerd.
Hier werpen de
troepen van Willem
de Veroveraar
51 nabij Hastings
met schoppen een
aarden wal op. Daar
verschansen ze zich
tegen aanvallen van
de vijand.
Anoniem geborduurd
wandtapijt,
omstreeks 1070-1100.
Bayeux, Musée de la
Tapisserie.
duur. Een maliënkolder kostte evenveel als de bevolking
van een middelgroot dorp in één jaar verdiende. Een goed
oorlogspaard en een zwaard waren even kostbaar. Een
ambachtsman had zo’n tweehonderd uur nodig om een
goed zwaard te smeden.
De middeleeuwse legers bestonden overigens niet alleen
uit vechtende krijgsheren en hun vazallen. Er trok een
hele karavaan mee: ambachtsmannen, priesters, prostituees
en levend slachtvee.
Omwallingen en versterkingen
Om zich te kunnen verdedigen tegen aanvallers, bouwde
men versterkingen rond dorpen, burchten en steden.
Een omwalling moest eventuele belagers afschrikken. Als
het toch tot een belegering kwam, moest de versterking
helpen om het beleg te weerstaan.
In de vroege middeleeuwen werden de omwallingen en
versterkingen opgetrokken uit aarde en hout. (ill. 2) In
de tiende en de elfde eeuw ontstond een nieuw soort
versterking: het mottekasteel. Dat was een versterkte
toren die werd gebouwd op een ‘motte’ – een kunstmatige
of natuurlijke heuvel. De motte werd omgeven door
een gracht, een houten omheining of een stenen muur.
Binnen de omwalling, maar wel vaak lager gelegen dan
de toren, bevond zich een binnenplaats: het neerhof.
Daar stonden een aantal dienstgebouwen, zoals stallen
en opslagplaatsen. (ill. 3) Het volk uit de omgeving kon
er zijn toevlucht zoeken in tijden van nood. 94
Mottekastelen hadden niet alleen een militair doel. De
heer en zijn familie woonden in de toren. De motte was
ook een symbool van rijkdom en macht: de heer stond
letterlijk hoger dan de gewone mensen. (ill. 6) In het
huidige België zijn nauwelijks mottekastelen bewaard
gebleven. De meeste werden in de dertiende eeuw omgebouwd
tot een moderner soort burcht. 15 Soms is de
heuvel nog wel zichtbaar, zoals in Merkem en Ertvelde,
waar het oude mottekasteel onlangs werd heropgebouwd.
3. De ruïne van Pickering Castle, een mottekasteel in
Noord-Engeland. Eind elfde eeuw werd een eerste aarden
ophoging aangelegd. De mottetoren, de gebouwen en de
omwalling eromheen waren van hout. Begin dertiende eeuw
werden de belangrijkste gebouwen opgetrokken in steen.
oorlog / 129