De middeleeuwen - Averbode

hen, Boudewijn, graaf van Vlaanderen en Henegouwen,
werd keizer van het keizerrijk Constantinopel. Dat was
rampzalig voor de verhouding tussen het orthodoxe
Byzantijnse Rijk en het katholieke Westen. 70
Door de bemoeienis van koningen en keizers was de
paus inmiddels alle controle over de kruistochten kwijtgeraakt.
In 1229, tijdens de vijfde kruistocht, kregen de
christenen Jeruzalem even terug – niet door te vechten,
maar door slim te onderhandelen. 131 In 1244 ging
Jeruzalem opnieuw verloren, deze keer voorgoed. In
de loop van de dertiende eeuw verloren de christenen
verder terrein. De Franse koning Lodewijk de Heilige gaf
nog de aanzet tot twee veroveringspogingen, in 1249 en
1270. Beide kruistochten mislukten. De laatste christelijke
stad van de kruisvaardersstaten, Akko, viel in 1291.
6. Vrome geweldenaars
Ondanks hun wreedheid behielden de kruisvaarders naar
eigen zeggen hun godsvrucht. Een ooggetuige vertelt wat er
gebeurde na de val van Jeruzalem tijdens de eerste kruistocht:
‘Het was onmogelijk om zonder afgrijzen naar de enorme
aantallen omgebrachte mensen te kijken. Overal lagen delen
van menselijke lichamen. Nog vreselijker was de aanblik van
de overwinnaars, die van top tot teen dropen van het bloed. […]
Toen, met andere kleren aan, met schone handen en op blote
voeten, begonnen ze in alle nederigheid een rondgang langs
de eerbiedwaardige plaatsen die Jezus in zijn goedheid met
zijn lichamelijke aanwezigheid had geheiligd en verheerlijkt.
[…]
Het was een bron van vreugde om te zien met welk een
toegewijde vroomheid de pelgrims de heilige plaatsen
naderden, hoe hun hart opsprong van vreugde en hun geest
zich verblijdde, toen ze de plaatsen kusten die herinnerden
aan de aanwezigheid van de Heer op aarde.’
Geciteerd in: Jonathan Phillips, In naam van God, p. 48-49.
7. ‘Geef God gehoor!’
In de vroege twaalfde eeuw schreef een anonieme islamitische
dichter over de eerste kruistocht:
‘Hun ongelovigheid gaf de heidenen [de kruisvaarders] een
vrijbrief om de islam schade toe te brengen, en berokkent
daardoor het geloof langdurig leed. Wat juist is, is van nul en
generlei waarde en wat verboden is, geldt [nu] als geoorloofd.
Het zwaard flitst en bloed wordt vergoten. Hoeveel moslimmannen
zijn als buit meegevoerd?
En hoeveel moslimvrouwen zijn van hun eer beroofd? Hoeveel
moskeeën hebben ze vervolgens tot kerk gemaakt? Het kruis is
neergezet in de mihrab [een gebedsnis in de moskee]. Varkensbloed
vloeit er. Korans zijn verbrand alsof het om wierook ging.
Hebben jullie geen verplichting tegenover God en de islam, om
jong en oud te verdedigen? Geef God gehoor: wee jullie! Geef
hem gehoor!’
Geciteerd in: Jonathan Phillips, In naam van God, p. 52.
8. Het standbeeld van Godfried van Bouillon op het
Koningsplein in Brussel, ontworpen door Louis-Eugène
Simonis, 1848.
Een groots verleden?
In de negentiende eeuw ontstond een grote belangstelling
voor de geschiedenis van de kruistochten.
Veel Europese landen gingen op zoek
naar hun grootse nationale verleden. Ook België
deed daaraan mee. In 1848 werd op het Koningsplein
in Brussel het standbeeld van de kruisvaarder
Godfried van Bouillon onthuld. (ill. 8) Hij
werd beschouwd als een echte Belgische held.
Hij werd zelfs de ‘eerste koning onder de Belgen’
genoemd. Historisch is dat natuurlijk niet juist.
Maar zo probeerde de jonge staat België, die was
ontstaan in 1830, zichzelf meer bestaansrecht te
geven. 55
De aandacht voor de kruistochten paste ook bij de
kolonisatie. Europa koloniseerde in de negentiende
eeuw heel wat islamitische landen in Afrika
en Azië. Negentiende-eeuwse westerse historici
omschreven de kruistochten daarom als een eerste,
heldhaftige aanzet tot die kolonisatie.
Tegenwoordig proberen historici ook de Arabische
visie op de kruistochten te belichten. Dat
doen ze bijvoorbeeld door Arabische bronnen
en getuigenissen te bestuderen. Zo ontstaat een
minder eenzijdig – westers – beeld van de kruistochten.
(ill. 7)
oorlog / 137