De middeleeuwen - Averbode

In Frankrijk gingen de ontwikkelingen trager. De kroonvazallen
hadden er echte vorstendommen gesticht, waar
de koning maar moeilijk vat op kreeg. 55 Het kroon- kroondomein
– het gebied dat direct onder het gezag van de
Franse koning viel – beperkte zich lange tijd vooral tot
Parijs en omstreken. (ill. 4) Vanaf eind twaalfde eeuw
ging het plots snel. Enkele vorstendommen gingen op
in het koninklijke gebied. 143 Filips II lijfde zelfs Nor- Nor-
mandië in, dat tot die tijd Engels bezit was geweest. De
koningen verhoogden de belastingen. Al die inkomsten
werden nauwkeurig bijgehouden door de rekenkamer,
want ook de Franse koning wilde niets mislopen. (ill. 5)
Ook in Frankrijk was het verlangen naar geld de belangrijkste
drijfveer om het bestuur strakker te organiseren.
Anders dan in Engeland, waar een gewoonterecht bestond,
grepen de Franse koningen terug naar het oude
Romeinse recht, zoals dat was opgetekend door de
Oost-Romeinse keizer Justinianus. 38 Dat recht gaf
koningen een bijzondere plaats in een rijk. Het legde bij-
voorbeeld zware straffen op aan wie zich schuldig maakte
aan majesteitsschennis – de belediging van de vorst.
Ook in Frankrijk eisten de adel, de geestelijkheid en de
burgers meer rechten en inspraak. De Franse koningen
slaagden er lang in om die eisen te negeren. Begin veertiende
eeuw moest de Franse koning voor het eerst de
Staten-Generaal samenroepen. Dat was een vergadering
waarop de drie standen hun mening konden uiten over
het bestuur, 59 zoals het Engelse parlement deed. An-
ders dan in Engeland, waar het parlement op geregelde
tijdstippen samenkwam, vergaderden de Staten-Generaal
alleen als de koning dat nodig vond.
5. Onderdanen betalen hun belastingen aan een vertegenwoordiger
van de Franse koning. Op de achtergrond tellen ambtenaren
het geld. Ze noteren de bedragen in een boek.
Miniatuur van de Meester van het Kleine Getijdenboek van Anne
de Bretagne, in Le Livre de la richesse, Parijs, omstreeks 1490.
Parijs, Bibliothèque nationale, ms. fr. 9608, fol. 11v.
volk en macht / 53