De middeleeuwen - Averbode

2. De middeleeuwers geloofden
dat dieren, net zoals de andere
dingen in de natuur, een betekenis
hadden. Zo was de leeuw een symbool
van Jezus. Bovenaan op deze
miniatuur wordt een leeuw achternagezeten
door een jager. Met zijn
staart veegt het dier zijn sporen
uit. De christenen geloofden dat
Jezus zijn goddelijke natuur 89 tijdens zijn leven in Jeruzalem
verborgen had gehouden voor de
Joden. Net zoals de leeuw was
ook Jezus er dus erg handig in om
aan zijn vijanden te ontkomen.
70 Men geloofde ook dat een
leeuw zijn dode jong tot leven kon
wekken. Dat staat uitgebeeld in
het midden van de miniatuur. Ook
Jezus wekt de mensen op uit de
dood, waarna ze eeuwig leven in
het hiernamaals. 68 Volgens de
middeleeuwers sliepen leeuwen
met hun ogen open; dat worden
beneden voorgesteld. Het lijkt
alsof ze niet echt slapen. Ook dat is
een verwijzing naar Jezus. Hij stierf
dan wel aan het kruis, maar hij
was niet echt dood. Na drie dagen
stond hij op uit het graf.
Anonieme miniatuur in een bestiarium,
Engeland (St Albans?),
omstreeks 1275. Oxford, Bodleian
Library, MS Bodley 602, fol. 1v.
3. Zomerstormen
Een monnik van de abdij van Fulda
schreef in 870 over angstwekkende
zomerstormen die de omgeving van
de stad Mainz hadden geteisterd.
‘In Mainz was de lucht nachtenlang
bloedrood en men zag aan de hemel
nog andere wonderlijke tekenen.
Op een nacht rees er een wolk uit
het noorden en een andere uit het
zuiden en het oosten. Ze wisselden
voortdurend bliksems uit. Uiteindelijk
ontmoetten ze elkaar hoog in de lucht
en ze vochten als het ware een groot
gevecht uit. Al wie dat zag, was verbaasd
en bang. Men bad dat die verschrikkelijke
dingen ten goede zouden
keren.’
Geciteerd in: Judith Herrin, Leven in
de middeleeuwen, Abcoude-Leuven,
2000, p. 62.
Getemde natuur
Vanaf de twaalfde en vooral de dertiende eeuw veranderde er heel wat. Geleerden
in het Westen kwamen in contact met Latijnse vertalingen van Griekse en
Arabische teksten over wetenschap. 83 Veel kennis van de Griekse filosofen
en wetenschappers uit de oudheid was in christelijk West-Europa verloren
gegaan. In het Byzantijnse Rijk waren hun geschriften wel bekend gebleven.
Nadat delen van dat rijk in Arabische handen waren gekomen, 60 werden
ze ook bestudeerd door Arabische geleerden. Die zetten het wetenschappelijk
onderzoek van de oude Griekse wetenschappers voort. (ill. 4) De resultaten
daarvan werden in de grensgebieden tussen Europa en de islamitische rijken –
bijvoorbeeld in Spanje – in het Latijn vertaald. Op die manier drongen ze vanaf
de twaalfde eeuw door in het Westen.
De Arabische astronomen – sterrenkundigen – brachten onder meer de bewegingen
van de hemellichamen in kaart. 84 Door die kennis werd de natuur
natuur / 19