De middeleeuwen - Averbode

6. Op deze miniatuur
wordt het ware geloof
voorgesteld als een versterkte
burcht. De vesting wordt
aangevallen door de Joden.
Volgens de middeleeuwers
waren de Joden schuldig aan
de dood van Jezus. Ze wilden
ook niet inzien dat Jezus de
zoon van God was. Om die
reden dragen ze op deze
miniatuur een blinddoek.
Anonieme miniatuur, in Alfonso
Lopez de Spina, La Forteresse
de la Foy, vertaald door Pierre
Richart, Brugge, omstreeks
1480-1490. Parijs, Bibliothèque
nationale, ms. fr. 20068, fol.
CXXV.
en welke straffen ze verdienden. De wereldlijke macht
voltrok vervolgens het vonnis.
Vanaf de dertiende eeuw konden ketters ook onafhankelijk
van de bisschop worden berecht. De paus stelde daarvoor
de inquisiteurs aan. Die moesten een bepaalde groep
ketters, zoals de katharen, aanpakken. Ze mochten huizen
doorzoeken en iedereen als getuige oproepen. Vanaf het
midden van de dertiende eeuw mochten de inquisiteurs
ook folteren, maar een bekentenis was pas geldig als de
beschuldigde die voor de rechtbank nog eens herhaalde.
Als ketters hun dwaling toegaven en hun overtuigingen
verwierpen, kregen ze alleen een boete. Deden ze dat niet,
dan werden ze overgedragen aan de wereldlijke machthebbers
en op de brandstapel verbrand. Toch was het niet
de bedoeling om zo veel mogelijk ketters op de brandstapel
te krijgen. De inquisiteurs moesten in de eerste plaats
de ziel van de veroordeelden proberen te redden.
Buiten de norm
Niet alleen ketters, maar ook andere mensen die afweken
van de norm werden vervolgd. De Joden bijvoor-
beeld hadden eeuwenlang zonder veel problemen onder
de christenen geleefd. Als ze een speciale belasting betaalden,
werden ze vaak beschermd door de lokale heer.
Maar vanaf de eerste kruistocht 133 vonden geregeld
pogroms – gewelddadige aanvallen tegen Joden – plaats.
De Joden werden niet alleen vervolgd omdat ze een
ander geloof hadden. (ill. 6) Er bestonden veel vooroordelen
over hen. Zij waren in de ogen van de christenen
de moordenaars van Jezus. Christenen mochten geen
geld uitlenen – omgaan met geld was niet zuiver – en ze
mochten daar zeker geen rente op innen. Veel geldwisselaars
120 waren juist Joods. Dat was een bijkomende
reden om hen als afwijkend te beschouwen. Rond 1300
besloten de koningen van Engeland en Frankrijk om de
Joden te verbannen. Velen vestigden zich in Midden-Europa.
De kerk keurde de verbanning niet goed. Wel gebood
ze vanaf 1215 dat Joden herkenbaar moest zijn: ze moesten
een hoed of een geel merk op hun kleding dragen.
Ook moesten ze voortaan in aparte wijken wonen.
De Joden werden niet altijd vervolgd. Vervolgingen deden
zich in vlagen voor, bijvoorbeeld nadat er een ramp was
gebeurd en er een zondebok werd gezocht. 148 Joden
werden soms ook vervolgd als mensen geld nodig hadden.
oorlog / 145