De middeleeuwen - Averbode

6. Dankzij de ontdekkingsreizen van de Portugese en de
Spaanse zeevaarders werden de wereldkaarten vanaf 1480
steeds nauwkeuriger. Deze kaart werd omstreeks 1490 in de
Italiaanse stad Firenze getekend door Henricus Martellus. Ze
is vooral vernieuwend omdat ze een goed beeld geeft van de
omtrekken van Afrika. Martellus hield ook rekening met de ontdekking
van Kaap de Goede Hoop, de uiterste zuidelijke punt
van Afrika. De Portugees Bartolomeu Dias was daar in 1487-1488
voor het eerst rondgevaren.
Londen, The British Library, Add. MS 15760, fol. 68v-69.
24 / natuur
5. Een lijstkaart
in TO-vorm. Deze
lijstkaart staat aan
de keerzijde van een
dertiende-eeuwse
wereldkaart. 12
Anonieme miniatuur
in een psalmenboek,
Engeland (Londen?),
omstreeks 1265-
1270. Londen, The
British Library, Add.
MS 28681, fol. 9v.
Iedere kaartenmaker had ten slotte zijn eigen inzichten.
Zo komt het dat geen enkele middeleeuwse kaart er
precies hetzelfde uitziet als een andere. Middeleeuwse
kaarten tonen niet de wereld, ze tonen een bepaald
beeld van de wereld.
Soorten kaarten
Er zijn geen twee identieke middeleeuwse kaarten te
vinden, maar de kaarten van toen kunnen wel worden
onderverdeeld in vier types. Het eenvoudigste en
het oudste type is dat van de zogenoemde TO-kaarten.
Daarop wordt de aarde voorgesteld als een cirkel – de
O. Drie waters – in een T-vorm – vormen de grenzen
tussen Azië, Europa en Afrika. Azië staat altijd in de
bovenste helft van de cirkel; Europa en Afrika nemen
elk een kwart in, in de onderste helft. (ill. 2 en 4) De T
werd soms in verband gebracht met het kruis waaraan
Jezus was gestorven. Een tweede type is de lijstkaart. Die
heeft de vorm van een TO-kaart, maar elk continent is
gevuld met tekst. Daarin worden doorgaans Bijbelse en
wereldse plaatsen opgesomd die op dat continent liggen.
(ill. 5)