De middeleeuwen - Averbode

De Bourgondische hertogen probeerden een zekere eenheid
te brengen in hun rijk, dat toch vooral was ontstaan
door toeval. Dat deden ze om te beginnen door een bewuste
centralisatiepolitiek te voeren, net zoals de Franse en
de Engelse koningen deden. Er waren centrale ambtenaren
en er kwam een rekenkamer voor de boekhouding. Er was
één Bourgondische munt en voor de rechtspraak werd een
Grote Raad opgericht. Vanaf 1463 riep de hertog af en toe
een Staten-Generaal samen: een vergadering waarop de
drie standen waren vertegenwoordigd. 53 De hertogen
hadden ook aandacht voor de culturele eenheid van hun
rijk. In 1430 stichtte Filips de Goede de Orde van het Gulden
Vlies. Dat was een vereniging van dertig ‘ridders’ – de
dertig beste en geleerdste medewerkers van de hertog. De
hertogen gaven opdrachten aan schilders zoals Jan van Eyck
en Rogier van der Weyden, miniaturisten, beeldhouwers,
edelsmeden en geschiedschrijvers, die hun rijkdom en hun
roem extra deden uitkomen. (ill. 7) 89
Maar vooral het economische succes van het Bourgondische
Rijk deed een eenheidsgevoel ontstaan. De handelscontacten
tussen de steden overstegen de grenzen en de
verschillen tussen de diverse gebieden van het rijk. Maar
die verschillen bleven bestaan. De provincies – zoals de afzonderlijke
gebieden gingen heten – verloren hun politieke
eigenbelang niet uit het oog. En er bleven twee leenheren:
nog altijd de Franse koning en de Duitse keizer. Toch is het
7. Jean Wauquelin overhandigt zijn vertaling van de geschiedenis
van Henegouwen plechtig aan de Bourgondische
hertog Filips de Goede. De hertog wordt omringd door zijn
raadslieden. Links van hem staat zijn zoon, de latere hertog
Karel de Stoute.
Anonieme miniatuur (Rogier van der Weyden?), in Jacques de
Guise, Chroniques de Hainaut, vertaald door Jean Wauquelin,
1448-1453. Brussel, Koninklijke Bibliotheek van België, hs.
9242, fol. 1.
eenheidsgevoel dat in die periode groeide, belangrijk geweest
voor de verdere geschiedenis van de Lage Landen.
Karel de Stoute, de zoon van Filips de Goede, sneuvelde
in 1477, toen hij probeerde gebied te veroveren
op het Zwitserse Eedgenootschap. 54 Zijn dochter
Maria van Bourgondië erfde zijn rijk. Met het Groot
Privilegie van 1477 moest ze wel de rechten van de
verschillende provincies erkennen. (ill. 5) Korte tijd
later trouwde ze met Maximiliaan van Habsburg. 34
De Franse koning wilde verhinderen dat het Bourgondische
Rijk zou opgaan in het Habsburgse Rijk. Hij
wilde dat rijk voor zichzelf. Daar slaagde hij gedeeltelijk
in, maar de Bourgondische Nederlanden werden
wel een deel van het Habsburgse Rijk. Ze bleven een
geheel vormen. In de ogen van hun onderdanen bleven
Maria’s zoon Filips de Schone en haar kleinzoon Karel
V ‘natuurlijke vorsten’: de rechtmatige erfgenamen van
de vroegere graven en hertogen.
volk en macht / 59