De middeleeuwen - Averbode

Net zoals er in de feodale samenleving overeenkomsten
waren gesloten tussen leenheren en leenmannen, sloten
de koningen vanaf de twaalfde eeuw een soort van
contract af met hun onderdanen. Koning zijn werd een
kwestie van geven en nemen: ze verleenden rechten en
in ruil eisten ze belastingen. Het idee van het koningschap
als contract was nieuw. Het werd verder uitgewerkt
in de nieuwe tijd.
Engeland
De Engelse koning Willem de Veroveraar maakte in de
tweede helft van de elfde eeuw voor het eerst echt werk
van een georganiseerd bestuur. Hij had daar goede redenen
voor. Willem was oorspronkelijk hertog van Normandië.
Maar omdat hij verre familie was van de Engelse
koning Edward, die in 1066 was gestorven, meende hij
aanspraak te kunnen maken op de Engelse troon. (ill. 1)
Met een groot leger stak hij vanuit Normandië het kanaal
over en hij versloeg Edwards opvolger Harold II in de slag
bij Hastings. Hij werd uiteindelijk erkend als Engelse koning.
Om zijn macht te kunnen behouden, wilde hij een
sterke greep hebben op het bestuur van zijn land.
1. De Engelse koning Harold II ziet een komeet aan de
hemel. Hij ziet er een teken in dat er een groot ongeluk op
komst is. 18 Harold was op 6 januari 1066 koning Edward
opgevolgd, die kinderloos was gestorven. Maar Willem, de
hertog van Normandië, vond dat hij koning van Engeland had
moeten zijn. Op 14 oktober versloeg zijn leger de troepen van
Harold tijdens de slag bij Hastings.
Het verhaal van de voorbereiding van de veldtocht wordt
voorgesteld op het zogenoemde Tapijt van Bayeux. Eigenlijk
is het geen tapijt, maar een strook linnen van achtenzestig
meter lang, waarop figuren zijn geborduurd. Het dateert van
kort na de veldslag. Het Tapijt van Bayeux biedt een unieke
kijk op hoe in de middeleeuwen oorlog werd gevoerd. 129
Anoniem, omstreeks 1070-1100. Bayeux, Musée de la Tapisserie.
Willem hoefde niet van nul af aan te beginnen. In de
negende eeuw had de Angelsaksische koning Alfred
de Grote het rijk onderverdeeld in graafschappen, met
kroonvazallen aan het hoofd: de ‘earls’. Willem wilde
geen risico’s nemen. Hij verving de Angelsaksische
earls door Normandische. Daarna stelde hij een aantal
koninklijke ambtenaren aan, die een lijst van alle grondbezitters
in zijn rijk moesten opmaken. Wie grond bezat,
moest immers belastingen betalen en Willem wilde geen
inkomsten door zijn vingers laten glippen. Het Domesday
Book was klaar in 1086. 30 Bij conflicten over
belastingen werd er later steeds naar teruggegrepen.
volk en macht / 51