De middeleeuwen - Averbode

4. In 1358 brak
in Frankrijk een
boerenopstand uit,
die bekendstaat als
de ‘jacquerie’. De
boeren verzetten
zich tegen de hoge
belastingen die ze
moesten betalen.
In Meaux trokken ze
met enkele duizenden
de stad binnen,
maar ze stuitten
op de troepen van
Gaston Phébus. Die
sloeg de opstand
bloedig neer. De
lijken werden in de
Marne gegooid.
Miniatuur van Loyset
Liédet, in Jean
Froissart, Chroniques,
omstreeks
1470-1475. Parijs,
Bibliothèque nationale,
ms. fr. 2643,
fol. 226v.
Veurne, en trokken ten strijde. Ze hadden het niet alleen gemunt op de
Vlaamse graaf, maar op zowat alle edelen. In 1325 hadden ze al heel
wat Vlaams gebied veroverd. Zo veel zelfs dat de paus maatregelen nam.
Hij deed dat op vraag van de Franse koning Karel IV, de leenheer van de
Vlaamse graaf. 57 De paus besliste dat wie de opstand steunde, geen
recht meer had op de sacramenten 67 of een kerkelijke begrafenis.
Het dreigement maakte weinig indruk. Integendeel: de boeren hadden
het nu ook voorzien op de geestelijkheid. De veroveringen gingen voort.
In 1328 slaagde de nieuwe Franse koning Filips VI erin om de opstand
neer te slaan. In de slag bij Cassel, in het huidige Noord-Frankrijk, werden
de kerels met groot machtsvertoon verslagen. Naar schatting drieduizend
boeren kwamen om. De leiders van de opstand werden terechtgesteld.
Die harde aanpak moest andere oproerkraaiers afschrikken. Bijna alle
Europese vorsten waren bang dat hen hetzelfde zou overkomen als de
Vlaamse graaf. Een oproer van meerdere jaren, zoals in Vlaanderen, brak
er inderdaad niet meer uit. Maar tot eind veertiende eeuw staken er
geregeld korte, hevige opstanden de kop op. In 1358 brak in Frankrijk
de jacquerie uit. De naam is afgeleid van ‘Jacques Bonhomme’, een misprijzende
term die de adel voor de boeren gebruikte. Bij die jacquerie
kwamen naar schatting twintigduizend boeren om. (ill. 4) In 1381
moest ook de Engelse koning een grote boerenopstand neerslaan. Op
korte termijn veranderden de opstanden weinig voor de allerarmsten.
Ze zorgden er wel voor dat de middelste sociale groepen meer inspraak
kregen in het bestuur.
5. De klaagzang van de lakenweefsters
Chrétien de Troyes was een Franse dichter en
schrijver. Tussen 1170 en 1180 schreef hij de
ridderroman Yvain, le chevalier au Lion. In
het gedicht staat een klaagzang van de lakenweefsters
die in loondienst werkten.
‘Altijd zullen we zijden laken weven,
Toch zullen we nooit beter gekleed gaan,
Altijd zullen we arm blijven en naakt
En altijd zullen we lijden aan honger en dorst;
Nooit zullen we zo veel verdienen
Dat we beter te eten zullen krijgen.
Brood hebben we zonder uitzondering
’s Ochtends weinig en ’s avonds nog minder;
Want van het werk van onze handen
Heeft ieder om van te leven
Slechts vier penningen van het pond
En van dat geld kunnen we niet
Genoeg vlees en kleding kopen.
Want wie in de week slechts twintig
Schellingen verdient, zit altijd in de nood.
En wij zitten diep in de ellende,
Maar van onze lonen verrijkt zich
Degene voor wie wij werken.’
Geciteerd in: Jacques Le Goff, De cultuur van
middeleeuws Europa, Amsterdam, 1987, p.
382.
arbeid / 125