De middeleeuwen - Averbode

2. In een atlas nam de geograaf en
kaartenmaker Muhammad al-Idrisi in
1154 een wereldkaart op. Het zuiden
staat bovenaan.
Oxford, Bodleian Library,
MS Pococke 375, fol. 3v-4.
2.1. Op welke vijf tijdstippen van de dag moeten mos-
lims bidden?
2.2. De precieze tijdstippen verschillen van dag tot
dag. Hoe komt dat?
In de achtste eeuw vervolmaakten Arabische geleerden
een instrument om de baan van de zon, de sterren en de
planeten mee te berekenen: het astrolabium. (ill. 1) Astrolabia
werden voor het eerst gebruikt tussen de tweede
eeuw voor Christus en de tweede eeuw na Christus.
Ptolemeus beschikte over een eenvoudige versie ervan.
Een astrolabium bestond uit een reeks van vier koperen
schijven die over elkaar konden schuiven. De evenaar, de
steenboks- en de kreeftskeerkring, het zenit en de belangrijkste
sterren waren erop aangeduid. Met hun verbeterde
versie van het instrument deden de Arabische astronomen
steeds meer kennis op over de hemellichamen. Het
astrolabium was ook een onmisbaar voorwerp om zich
mee te orïenteren. Handelaars gebruikten het om tijdens
hun reizen precies te berekenen waar ze zich bevonden.
Vanaf de twaalfde eeuw beschikten ze daarvoor over een
84 / individu en gemeenschap
beter en handiger instrument: het kompas. Het deed zijn
intrede in de Arabische rijken vanuit China.
3. Arabische geleerden konden het astrolabium verbeteren,
omdat ze de hemel met veel aandacht bestudeerden.
Verscheidene kaliefen lieten astronomische observatieposten
bouwen. Alle waarnemingen werden genoteerd
in een soort van dagboeken. Over 1 mei 1006 noteerden
ze bijvoorbeeld:
‘De zon was op die dag 15 graden in Taurus en het schouwspel
was op 15 graden in Scorpio. Het schouwspel was een groot
rond lichaam, tweeënhalf tot driemaal zo groot als Venus.
De hemel glansde door het licht. De sterkte van het licht was
ongeveer een kwart van het licht van de maan. Het bleef waar
het was en bewoog mee met zijn zodiakale teken totdat de zon
er in Virgo sextiel mee stond, toen het opeens verdween.’
Geciteerd in: Ehsan Masood, Wetenschap en islam. Verslag van
een vergeten bloeiperiode, Diemen, 2009, p. 117.
3.1. Wat valt je op aan de taal die wordt gebruikt? Is er
een kenner aan het woord?