De middeleeuwen - Averbode

Giovanni en Lusanna
In 1455 kwam een pikante zaak voor
de kerkelijke rechtbank van Firenze.
De eenvoudige volksvrouw Lusanna
beweerde dat ze was getrouwd met
Giovanni della Casa, een Florentijnse
edelman. Een priester had ze in het
geheim gehuwd en ze hadden jarenlang
stiekem het bed gedeeld. Na twaalf
jaar had Lusanna ontdekt dat Giovanni
een tweede keer in het huwelijk was
getreden, ditmaal met een meisje uit
een rijke en deftige familie. Lusanna
beschuldigde Giovanni ervan dat hij het
sacrament van het huwelijk had geschonden.
Hij verdedigde zich door te
zeggen dat hij en Lusanna nooit in het
openbaar waren getrouwd.
Het stadsbestuur gaf Giovanni eerst
gelijk. Maar de kerkelijke rechtbank
besliste anders: volgens haar was het
geheime huwelijk tussen Giovanni en
Lusanna wel geldig. Het huwelijk was
ontstaan uit een liefdesverhouding, en
dus tot stand gekomen met instemming
van beiden.
76 / individu en gemeenschap
ken. Betrekkingen waren verboden als de vrouw haar maandstonden
had en op de vele kerkelijke boetedagen, zoals de vasten, de
advent en alle vrijdagen. 71
Een huwelijk kon in principe niet worden ontbonden. In sommige
gevallen kon de kerkelijke rechtbank wel toestemming
geven voor een zogenoemde scheiding van tafel en bed. De echtelieden
mochten dan wel apart gaan wonen, maar ze konden
niet hertrouwen. Mensen konden zo’n scheiding aanvragen als
hun partner zich schuldig had gemaakt aan overspel, ketterij 142
of mishandeling, of als er sprake was van een ‘onverenigbaarheid
van karakters’.
Ook homoseksuele relaties kwamen voor in de middeleeuwen.
Aanvankelijk werd niet echt hard opgetreden tegen homoseksuele
mensen. Dat veranderde in de dertiende eeuw. Vanaf dan
werden ze vervolgd en verbrand als ketters. Ook wereldlijke
rechtbanken spraken doodstraffen tegen hen uit.
Op zoek naar een partner
2. Vanaf de
dertiende eeuw was
het gebruikelijk dat
een koppel trouwde
in het bijzijn van een
priester. Eerst gaven
ze elkaar het jawoord
voor de ingang van
de kerk. De eigenlijke
huwelijksmis vond
plaats in de kerk.
Anonieme miniatuur op
een los blad, Frankrijk,
vijftiende eeuw. Parijs,
Louvre.
Of iemand kon trouwen met de partner van zijn eigen keuze, hing
af van de sociale groep waartoe hij behoorde. Rijken en edelen
waren op dat gebied veel minder vrij dan het gewone volk. In
adellijke families was het gebruikelijk dat kinderen werden uitgehuwelijkt.
Zulke huwelijken bevorderden de economische en
politieke belangen van de familie. (ill. 1) Zo schonk Gwijde van
Dampierre, de graaf van Vlaanderen, zijn dochter Filippina in 1294