De middeleeuwen - Averbode

deeld tussen alle kinderen. Hoe minder kinderen een
koppel had, hoe groter het deel van de erfenis was dat
ieder kind later kreeg.
Echte anticonceptie was er niet. Vrouwen gebruikten
onder meer katoenen tampons, die ze in azijn drenkten.
Het zuur had een zaaddodend effect. Zulke middeltjes
waren natuurlijk niet even betrouwbaar als de
pil vandaag. De middeleeuwers hadden er trouwens
geen idee van hoe de vrouwelijke cyclus ineenzat. Die
werd doorgrond in de jaren dertig van de twintigste
eeuw.
Begin veertiende eeuw bereikte de bevolkingsgroei
in Europa een gevaarlijk punt. De landbouwproductie
kon de bevolkingsgroei niet meer zo goed volgen als
tevoren. Het klimaat koelde af, waardoor de oogsten
geregeld mislukten. 17 Er was een overaanbod aan
arbeidskrachten. Dat deed de lonen dalen. En doordat er
weinig voedsel was, stegen de voedselprijzen. Heel wat
Europeanen zagen hun dieet beperkt tot brood, pap en
bier. Door de hongersnood en de pest in de eerste helft
van de veertiende eeuw daalde de bevolking fors. Daarna
volgde een ommekeer. Voedsel werd opnieuw minder
schaars en de arbeiders kregen weer betere lonen. De
druk op de landbouw nam weer wat af.
De angst voor de ander
Vandaag valt geregeld te horen dat de aarde vol is. Die
klacht is niet nieuw. Ook toen de bevolking van West-
Europa begin veertiende eeuw een piek bereikte – zeventig
à tachtig miljoen mensen – vonden veel mensen
al dat de wereld vol was. Dat idee was ingegeven door
angst. Om te beginnen was men bang voor de Arabische
rijken 60 en voor het Mongoolse Rijk, dat zich op het
toppunt van zijn macht uitstrekte van China tot Polen
en Hongarije. Men vreesde dat die rijken het christelijke
West-Europa onder de voet zouden lopen.
Bovendien werd eind dertiende eeuw een belangrijk boek
van de Griekse filosoof Aristoteles in het Latijn vertaald.
83 Daarin stond dat het ideale bevolkingsaantal was
bereikt als de gemiddelde rijkdom per persoon niet meer
kon stijgen. Het ging West-Europa vanaf de twaalfde
eeuw economisch erg voor de wind. Daardoor groeide de
overtuiging dat het leven niet beter meer kon worden, en
dat de wereld dus vol genoeg was. Filosofen bedachten
allerlei plannen om het aantal mensen gelijk te houden.
Zwangere meisjes onder een bepaalde leeftijdsgrens
zouden verplicht een abortus moeten ondergaan bijvoorbeeld.
Gehandicapten zouden minder voedsel krijgen.
Maar die plannen werden nooit in praktijk gebracht.
natuur / 33