De middeleeuwen - Averbode

telijkheid toegang tot de meest persoonlijke gedachten
van de gelovigen. 143 In de dertiende eeuw werd ook
het huwelijk een sacrament. 75 Op die manier had
de kerk greep op de seksualiteit van de gelovigen en het
voortbrengen van kinderen.
Tussen hemel en hel
Het leven hield niet op met de dood, daar waren alle
middeleeuwers zeker van. Ze geloofden dat ze na hun
dood terechtkwamen in de hemel of de hel, afhankelijk
van de manier waarop ze op aarde hadden geleefd. 64
In de volle middeleeuwen groeide de overtuiging dat over
elke mens meteen na zijn dood een oordeel werd geveld.
God besloot meteen of de ziel van de overledene in de hel
belandde, of dat ze werd toegelaten tot de hemel. (ill. 4)
De invloed van God en de duivel was trouwens ook al tijdens
het leven aanwezig. Een goede daad werd ingegeven
door God en een slechte daad door de duivel. 2
Vanaf de late twaalfde eeuw vond het idee van het vagevuur
algemeen ingang. Het vagevuur was een soort derde
weg, tussen de hemel en de hel in. Daar kon de mens
boeten voor de zonden die hij tijdens zijn leven had begaan.
In het vagevuur stond de ziel angsten uit en leed
68 / individu en gemeenschap
4. Een kloosterzuster is overleden. Hoewel ze een
toegewijde kloosterlinge was, had ze haar maagdelijkheid
verloren. Ze biechtte haar zonde op aan de abdis. Meteen na
haar dood belandt haar ziel in het vagevuur.
Miniatuur van Jan Tavernier, in Jean Miélot, La Vie et miracles
de Notre Dame, Vlaanderen, 1465. Oxford, Bodleian Library, MS
Douce 374, fol. 14v.
5. Een stem uit het vagevuur
Jacobus de Voragine, een geestelijke, schreef in de dertiende
eeuw een uitgebreide verzameling heiligenlevens. 91 Hij
spoorde de gelovigen ook aan om te bidden voor de zielen in
het vagevuur.
‘Zielen kunnen aan de levenden hun ellende duidelijk maken
en van hen offers verkrijgen die hun straf korter zullen maken.
Zo lezen we dat de vissers van Saint-Thibault eens in de herfst
aan het vissen waren. Maar in plaats van vis vingen ze in hun
netten een reusachtig blok ijs. Dat behaagde hun meer dan
als ze vissen hadden gevangen, omdat hun bisschop pijn
had in zijn voeten: door hem dat ijs toe te dienen, zouden ze
hem een frisse opkikker kunnen aanbieden. Maar op zeker
ogenblik hoorde de bisschop een stem die uit het ijs kwam.
Toen hij de stem vroeg zich bekend te maken, zei die: “Ik ben
een ziel die wegens zijn zonden in dit ijs gevangenzit. Ik zal
worden vrijgelaten als u dertig missen voor mij doet, op dertig
opeenvolgende dagen, zonder onderbreking.”’
Geciteerd in: Judith Herrin (red.), Leven in de middeleeuwen,
Leuven-Abcoude, 2000, p. 100-101.