De middeleeuwen - Averbode

Geld
Ook al voor de twaalfde eeuw was in middeleeuws
Europa geld in omloop. Voordat Karel de Grote in
zijn rijk één munt invoerde, 43 hadden veel regio’s
al een eigen munt. Maar er gebeurde niet zo
veel met dat geld. De heren bewaarden het als een
soort van schat. Het diende ook om de waarde van
iets te bepalen. Een paard was een bepaalde hoeveelheid
aan munten waard, maar zelden werd dat
paard ook tegen die hoeveelheid munten verkocht.
Het werd verkocht voor iets wat evenveel geld
waard was. Een munt was trouwens altijd precies
zoveel waard als het gewicht aan zilver dat ervoor
was gebruikt. Gouden munten verdwenen in de
loop van de vroege middeleeuwen.
Door de commerciële revolutie kwam er meer geld in
omloop. Het geld kreeg ook een andere vorm. Vanaf de
dertiende eeuw werd in verschillende landen een soort
van zilveren standaardmunt ingevoerd: de ‘groot’. In dezelfde
periode werden in Italië opnieuw gouden munten
geslagen; korte tijd later gebeurde dat ook in andere
regio’s. Vanaf eind dertiende eeuw hadden munten niet
meer de precieze waarde van de hoeveelheid edelmetaal
– goud of zilver – die erin was verwerkt. Er werden afspraken
gemaakt over hoeveel een munt waard was.
Bovendien kwam er een soort van papiergeld in omloop.
Dat waren nog geen biljetten – die bestonden wel al in
China (ill. 6) – maar papieren schuldbekentenissen of
betalingsopdrachten. Met zo’n document gaf een handelaar
de opdracht aan een van zijn vertegenwoordigers om
aan de houder van de brief een bepaalde som te betalen.
Daardoor hoefden handelaars niet langer met een zak
munten op pad te gaan. Dat was veiliger en bovendien
5. Het Beursplein in Brugge, met het handelshuis van
de Genuese handelaars (‘domus Genuensium’) en dat van de
Florentijnse handelaars (‘domus Florentinorum’). Het woord
‘beurs’ is wellicht afgeleid van de herberg Van der Buerse, waar
de geldwisselaars in Brugge oorspronkelijk vergaderden.
Anonieme illustratie, in Antonius Sanderus, Flandria illustrata,
1, Keulen, 1641.
6. Reizen naar China
Francesco Balducci Pegolotti was vanaf 1310 een vertegenwoordiger
van het Florentijnse koopliedengeslacht van de
Bardi in Antwerpen, Londen en Cyprus. Omstreeks het midden
van de veertiende eeuw schreef hij een handboek voor handelaars
op basis van alle informatie die hij tijdens zijn carrière
had verzameld. Hij gaf er onder meer nuttige tips in voor kooplui
die naar China wilden reizen.
‘Om te beginnen moet je je baard laten groeien en je mag je
niet scheren. En in Azov moet je jezelf voorzien van een tolk.
En je probeert beter geen geld te besparen door een slechte
in plaats van een goede te nemen. Want het extra loon voor de
goede weegt niet op tegen de winst die je door hem zult maken.
Naast een tolk neem je beter ook twee dienaars mee die
Tataars spreken. Je kunt ook een vrouw meenemen uit Azov.
Dat is niet verplicht, maar je zult meer worden gerespecteerd.
[...] De route van Azov naar China is veilig, zowel overdag als
’s nachts. China is een gebied met bijzonder veel steden en
stadjes. Vooral in Beijing, dat zowat de hoofdstad is, is er een
enorm netwerk van handelaars. De stad is vol mensen. [...]
De heer van China zal alle zilver aannemen en ruilen voor dat
papieren geld van hen. Dat is gemaakt van geel papier, bedrukt
met het zegel van de heer. Het geld wordt “balishi” genoemd.
Met dat geld kun je zijde kopen en alles wat je meer wilt. Alle
mensen van het land moeten dat geld aanvaarden. En je hoeft
geen hogere prijs te betalen voor je goederen omdat je geld
van papier is.’
Naar: Henry Yule en Henri Cordier (red.), Cathay and the way
thither, being a collection of medieval notices of China, Londen,
1916, p. 145-148.
7. Een stad van overvloed
In 1438 bezocht Pero Tafur uit Córdoba Brugge. Hij was erg
onder de indruk van de handelsstad.
‘Iedereen die geld heeft en het wil uitgeven, zal in deze stad
alles vinden wat in de hele wereld wordt geproduceerd. Ik zag
daar sinaasappelen uit Castilië die eruitzagen alsof ze pas van
de boom waren geplukt, vruchten en wijn uit Griekenland, even
overvloedig als in het land zelf. Ik zag ook confituren en specerijen
uit Alexandrië en de hele Levant, zoals in die landen, en
bont uit het gebied rond de Zwarte Zee, als was het ter plaatse
voortgebracht. Hier was ook alles uit Italië, brokaat, zijde en
wapenrustingen en al het andere wat daar wordt gemaakt. Er is
werkelijk geen deel van de wereld waarvan de producten niet
op hun best hier te vinden zijn.’
Geciteerd in: Wim Blockmans, Metropolen aan de Noordzee,
Amsterdam, 2010, p. 547.
arbeid / 119