De middeleeuwen - Averbode

het platteland. Wanneer een oogst mislukte, hadden de stadsbewoners
al gauw niets meer te eten. Wie op het platteland woonde,
kon meestal overleven op zijn kleine moestuintje.
Toch was er ook groen in de stad: tuinen van burgerhuizen, abdijen
of ziekenhuizen, boomgaarden en zelfs enkele weides en akkers.
11 Dat groen lag niet in het stadscentrum, binnen de oudste wallen.
Zodra de steden begonnen te groeien, werd de ruimte binnen
die oudste omwallingen vaak snel volgebouwd. De stadsbesturen
bouwden daarom nieuwe, ruimere wallen. Die boden plaats aan
nieuwe huizen, maar ook aan groen. Dat groen volstond niet om
alle stadsbewoners van eten te voorzien in geval van een misoogst,
maar het zorgde wel voor wat zuurstof in de overvolle stad.
Grote stad, kleine stad
Noord-Italië en de Lage Landen – en in het bijzonder het
graafschap Vlaanderen – waren in de middeleeuwen de
meest verstedelijkte gebieden van West-Europa. (ill. 5
en 6) Toch waren de grootste middeleeuwse steden heel
wat kleiner dan de steden van vandaag. Rond 1300 telden
belangrijke steden zoals Venetië, Milaan en Firenze elk
ongeveer 100 000 inwoners, en Genua en Bologna elk naar
schatting 80 000. In Gent woonden rond die tijd meer dan
65 000 mensen. De stad was op dat moment even groot
als Parijs en Londen. 11 Brugge had 45 000 inwoners
en Arras, Dowaai, Rijsel en Ieper tussen 20 000 en 30 000.
Veel grotere steden lagen in het Byzantijnse Rijk en in de
Arabische wereld. Constantinopel had van de achtste tot de
tiende eeuw 800 000 burgers, Córdoba 400 000.
6. Marktkramers verkopen hun waren voor de
poort van een stad. Er zijn heel wat mensen op straat,
onder wie mannen te paard.
Miniatuur van Jan Tavernier, in Chroniques et conquestes
de Charlemaine, omstreeks 1460. Brussel,
Koninklijke Bibliotheek van België, hs. 9066, fol. 1.
7. Het leven in de stad
Het Bouc van den ambachten uit 1370 is een handboek
dat werd gebruikt in handelsscholen. 81 De
auteur, een onbekende Brugse schoolmeester, beschrijft
daarin allerlei figuren in de stad.
‘Floris, de lakenkoper, is een rijk man. Zijn rijkdom
wordt welbesteed: hij geeft vaak geld aan de kerk, hij
bezoekt de zieken en de gevangenen en hij schenkt
aan weduwen en wezen. Gilbert, de secretaris, kan
goed oorkonden, akten waarin privileges worden toegekend
en wettelijke bewijsstukken opstellen, testamenten
en afschriften daarvan uitgeven en ontvangen,
en hij kan goed geld beheren, zodat hij zeer nuttig is
bij het onderhouden van goede betrekkingen.
Goris, de boekhandelaar, heeft meer boeken dan iemand
anders in de stad. Hij verkoopt ganzen- en zwanenveren
en het beste perkament. Hendrik, de timmerman,
heeft mij beloofd mijn huis te bouwen, bestaande
uit een hoofdgebouw en bijgebouwen met twee
schuren. Hij moet het bouwen met goed, sterk hout en
hij dient al het timmerhout zelf te leveren. Michiel, de
apotheker, verkoopt veel geneeskrachtige kruiden en
confituren, en hij heeft menige pot met siroop.
Nathalie, die mooie vrouw, heeft een goed badhuis;
de aanzienlijkste inwoners van de stad gaan
er baden. Ze woont achter het klooster van de
minderbroeders. Olivier, de herbergier, heeft veel
goede gasten, want hij heeft Duitsers die men “Oosterlingen”
noemt, Spanjaarden en Schotten; maar
inwoners van Lombardije wil hij niet te gast hebben,
noch Vlamingen, Fransen, Brabanders, Zeeuwen, Hollanders,
Genuezen, Engelsen, Henegouwers, Friezen,
Normandiërs, inwoners van Lucca of Firenze, noch
Denen.
Ogier, de gevangenbewaarder, bewaakt de gevangenis
waar de gevangenen zitten. Er bevinden zich
dieven, moordenaars, rovers, valsemunters, pederasten,
zakkenrollers en verkrachters. Sommigen hangt
men op, anderen sleept men achter een paard over de
grond, weer anderen bindt men op een rad om hen te
folteren, en dat alles wordt door de beul van Brugge
gedaan. Hij martelt hen om hen te doen boeten voor
hun misdaden.
Richard, de bode, is naar de koning van Frankrijk
gestuurd vanwege enkele belangrijke zaken die betrekking
hebben op de goede stad Brugge, een van
de beste handelssteden van de christelijke wereld.
Over de steden in de heidense landen weet ik niets
te zeggen, want ze zijn me niet bekend. Willem, de
leerlooier, looit zijn huiden en verkoopt ze aan de
leerbewerkers of andere kooplui uit vreemde landen.’
Geciteerd in: Corrie de Haan en Johan Oosterman
(red.), Is Brugge groot?, Amsterdam, 1996, p. 152-155.
arbeid / 109