De middeleeuwen - Averbode

minder vreemd en onvoorspelbaar. God had blijkbaar
orde en wetmatigheid in de natuur gestopt. Dat was
een geruststellende gedachte. De prille inzichten deden
de eerbied voor God en zijn schepping toenemen. Toch
bekeek de kerk de nieuwe wetenschappelijke inzichten
met argwaan. Ze wilde niet dat God zijn hoofdrol in het
leven van de mensen zou verliezen. De middeleeuwse
astronomen hadden daar een antwoord op. Ze waren ervan
overtuigd dat er een verband bestond tussen de bewegingen
van de hemellichamen en het leven op aarde.
Dat was in overeenstemming te brengen met wat in de
Bijbel stond: God had voor dat verband gezorgd.
In de volle en de late middeleeuwen nam ook de praktische
kennis toe. Water kon worden gebruikt om energie
op te wekken. In de tweede helft van de twaalfde eeuw
deed de windmolen zijn intrede in West-Europa. 98
De mensen kwamen erachter hoe ze hun grond het
vruchtbaarst konden maken: door gewassen afwisselend
4. Vijf planeten
draaien
in cirkels om de
aarde; rond één
planeet cirkelen
twee manen.
Rond de planeten
is de sterrenhemel
te zien, met de
sterrenbeelden. De
miniatuur komt uit
een handschrift met een
Latijnse vertaling van de
Phainomena van Aratos. Die
Griekse dichter uit de derde
eeuw voor Christus beschreef in
zijn boek hemellichamen en sterrenbeelden.
Anonieme miniatuur, abdij van Sint-Bertijns,
omstreeks 1000. Boulogne-sur-Mer,
Bibliothèque municipale, ms. 188.
20 / natuur
te verbouwen in een drieslagstelsel. 97 En er kwamen
dammen en dijken die het water tegenhielden. 26
Die veranderingen hadden een veel grotere invloed op
het dagelijkse leven dan de nieuwe wetenschappelijke
inzichten; die drongen alleen door tot een klein kringetje
van geleerden. Beide soorten kennis ontwikkelden
zich hoofdzakelijk los van elkaar. De praktische vernieuwingen
waren niet te danken aan wetenschappelijk
onderzoek, maar aan ervaring die de mensen hadden
opgedaan tijdens hun dagelijkse werkzaamheden.
Dromen van Luilekkerland
De mensen in de late middeleeuwen beheersten de natuur
meer dan tevoren. Toch bleef ze gevaarlijk en onvoorspelbaar.
Vanaf de twaalfde eeuw ging men dromen van een
mooie, rustige en volstrekt veilige natuur, waar het heerlijk
toeven was. (ill. 5) Ridders in ridderromans 132 droom-