De middeleeuwen - Averbode

kwaad en de sacramenten. 67 De paus nam meteen
maatregelen om daaraan een eind te maken. Tijdens het
Vierde Lateraanse Concilie in 1215 werd de verplichte
jaarlijkse biecht ingevoerd. Iedere gelovige moest jaarlijks
minstens één keer zijn zonden opbiechten tegen een
priester. Zo kreeg de geestelijkheid toegang tot de intiemste
gedachten van de gewone gelovigen. Dat maakte het
gemakkelijker om erachter te komen wie juist en wie fout
geloofde. De radicale religieuze groeperingen, bijvoorbeeld
de katharen, werden tot ketters verklaard. Ketters
die zich niet wilden aanpassen aan de kerkelijke leer, zouden
worden bestreden.
De Albigenzische kruistocht
De katharen, zoals de inwoners van het dorpje Montaillou,
verwierven vanaf de late twaalfde eeuw steeds meer
aanhang in Noord-Italië en Zuid-Frankrijk. Ze geloofden
2. Elf mannen en een vrouw
aanbidden ’s nachts in de openlucht het
achterste van een bok – een symbool
van de duivel. Een man maakt aanstalten
om het achterste van het dier te kussen.
In de lucht ontvoeren duivels de zielen
van gestorven mensen. 68 Deze
miniatuur is een illustratie bij een preek
die Johannes Tinctor, een geestelijke,
uitsprak tegen de sekte van de
waldenzen. Hij verdacht hen ervan dat ze
de duivel vereerden.
Anonieme miniatuur uit het atelier van
Philippe de Mazerolles, in Johannes
Tinctor, Traité du péché de vauderie,
Brugge, omstreeks 1470. Parijs,
Bibliothèque nationale, ms. fr. 961, fol. 1.
3. ‘Voorwaarts christenstrijders!’
In 1208 riep paus Innocentius III op om
een kruistocht te ondernemen tegen de
katharen.
‘Val de volgelingen van ketterij nog
onbevreesder aan dan de Saracenen
[een middeleeuwse benaming voor
moslims], want ze zijn nog slechter. […]
Voorwaarts, dappere soldaten van het
leger der christenen! Laat de wereldwijde
schreeuw van droefheid van de heilige
kerk jullie aansporen. Laat vrome ijver
jullie inspireren om deze afschuwelijke
misdaad tegen God te wreken.’
Geciteerd in: Jonathan Phillips, In naam
van God. Een nieuwe geschiedenis van de
kruistochten, Amsterdam, 2009, p. 233.
dat God het licht en alle geestelijke dingen had geschapen.
Satan, de duivel, was de schepper van de duisternis
en alle materiële en lichamelijke dingen. De katharen
probeerden zich zo veel mogelijk afzijdig te houden van
de aardse wereld. De leiders van de beweging – die zich
‘perfecti’ noemden, wat ‘volmaakten’ betekent – leidden
daarom een zeer streng leven. Ze mochten geen seks hebben
en geen vlees eten. De massa van de gewone gelovigen
leefde niet volgens die heel strenge kathaarse regels.
Toen prediking niet hielp om de katharen weer op het
rechte pad te brengen, riep de paus in 1208 op tot een
kruistocht. (ill. 3) Dat was bijzonder. Tot dan toe waren
kruistochten enkel gericht tegen de moslims. 133 Nu
trokken christenen ten strijde tegen andere christenen.
De zogenoemde Albigenzische kruistocht werd genoemd
naar de Zuid-Franse stad Albi. Daar hadden de katharen
veel aanhang. De Franse koning streed mee, om zo het
grondgebied van zijn koninkrijk uit te breiden. 53 De
oorlog / 143