Uitvoeringsbesluit 'De Opgang' - Stadsdeel Amsterdam-Noord ...

10 Beeldende kunst
uitgangspunten
Net als andere wijken in Noord heeft de Bongerd alle kenmerken
van een tuindorp. De naam (boomgaard) en de plattegrond zijn
bovendien ontleend aan het voormalige volkstuinencomplex.
Omgeven door water is de Bongerd een zichzelf bedruipend eiland
met een eigen supermarkt, een school en speelvoorzieningen. In
plaats van een centraal plein bestaat het hart van de wijk uit een
royale groene zone. Deze zone vormt de verbinding tussen de lage
bebouwing en de hogere bouwblokken in het waaiervormige deel
met de open wiggen naar het water toe.
De zware industrie in Noord leidde tot een verzameling saamhorige
gemeenschappen met een heel eigen leefstijl en sterke identiteit.
Daarvoor is een even gerationaliseerde als geïndividualiseerde
samenleving in de plaats gekomen. Recreatie en spektakel spelen
een steeds grotere rol om al die verschillende ‘doelgroepen’
tot elkaar te brengen. Een ontwikkeling die invloed heeft op de
inrichting van parken en plantsoenen en de manier waarop we met
de natuur omgaan.
Vanaf de Middeleeuwen symboliseert de tuin niet zozeer
liefde voor, als wel het willen bezweren, bedwingen van de
onvoorspelbare natuur. Een natuur die bedwongen moest worden
om de grillen van het water te weerstaan. Toen het water onder
controle was, ontstond er tijd en interesse voor uitheemse
plantensoorten, vreemde dieren en… mensen. Dit leidde ertoe dat
allegaartje van combinaties ontstond. Daar boven op kwamen nog
eens de klimaatsveranderingen en de globalisering. Uitheemse
planten werden inheemse planten. De geïmporteerde maïs, de
aardappel, de halsbandparkiet, de Chinese wolhandkrab en de
winterharde palm zijn met glans ingeburgerd. De tuin, lees: de
mensentuin, is nu een omheind oord waar planten, dieren en
mensen zich op een nieuwe manier tot elkaar moeten verhouden.
Deze tuin verandert in steeds hoger tempo. De vraag is of een
appel na duizenden jaren nog als een appel smaakt. Maar
een mens blijft een mens. Hij zal op zoek blijven naar (nieuwe)
betekenissen, al staan ze door alle kruisbestuivingen naast elkaar
en door elkaar heen.
Wordt de tuin een spiegelbeeld van het paradijs of een hybride
keurslijf voor samengebrachte soorten?
beeldende kunst
De opzet van de Bongerd leent zich uitstekend voor een steeds
grotere behoefte van mensen om te aarden. Ongetwijfeld zal er
veel worden getuinierd, gesport en gebarbecued. Kunst voor de
Bongerd zou daarom juist (ver) beeldend moeten inspelen op
de gegeven tuin in overdrachtelijke zin. Een rol zou al kunnen
zijn weggelegd door het in vorm en betekenis verbijzonderen
van een omgeving, al dan niet langs een wandelroute of op een
ontmoetingplek. In de (landschaps-) architectuur komen begrippen
als transformatie, metamorfose, rizoom en camouflage in ruimtelijk
86 87