TEHNIČKO-TEHNOLOŠKI I EKONOMSKI POKAZATELJI ...

U predmetu istraživačkog rada dinamička čvrstoća materijala venca i oboda monoblok
točka se ogleda kroz sprovedana statička i dinamička ispitivanja. Železnički propisi UIC i
EN definišu proces dijagnostikovanja i ispitivanja dinamičke čvrstoće monoblok točka pri
procesu proizvodnje. Ova ispitivanja su sastvni deo redovnog tehnološkog postupka
proizvodnje točkova, a svedena su na uzorkovanje u odnosu na šržu i broj komada. Pored
standardih metoda i postupaka ispitivanja zamora, uzorkovanog točka, podleže razbijanju
slobodnim batom čekića koji karakteriše potrebne parametre: nastajnje loma, vrstu loma,
produkciju incijalne pukotine broj napuknuća, broj rasprskanih delova itd. Ova ispitivanja
neće biti predmet istraživanja ove doktorske disertacije, iz opravdanih razloga što proces
obnavaljanja venca navrivanjem ne može produkovati takav nivo unutrašnjih naprezanja
koji mogu ugroziti dinamičku čvrstoću celokupnog monoblok točka. Ovu konstatciju će
potvrditi statičkai dinamička ispitivanja uzorkovanih monoblkova, kao i dijgnostičke
tehnike bez razaranja pre, posle navarivanja i eksploatacionim procesom dijagnostikovanja.
Za ispitivanje zamaranjem u eksperimentalnom delu ovog istraživačkog rada, sprovedena
su sva statička i dinamička ispitivanja kao i dijagnostikovanja koja traže posedovanje
odgovarajuće tehničke opreme kao što je:
- Mašinu –Puztor za statičko ispitivanje zatezanjem,
- Mašinu –Šarpijevo klatno za dinamičko ispitivanjem udarom,
- Mjerne aparte površinske tvrdoće,
- Dijagnostičke ultrazvučne uređaje: defektoskope, uređaj za merenje zaostalih napona,
- Merne pribore itd.
3.8.1. Faktori koji utiču na dinamičku čvrstoću monoblok točka železničkih
vozila
Na vrednost dinamičke čvrstoće monoblok točka, utiču mnogi faktori i njihov je uticaj
određen navedenim, brojnim ispitivanjima:
1. Legirajući elementi koji se dodaju čelicima, u cilju poboljšavanja svojstava
čvrstoće, načelno poboljšavaju i dinamičku čvrstoću,
2. Prisutne nečistoće i nemetalni uključci negativno utiču na dinamičku čvrstoću i to u
znatno većoj meri od hemijskog sastava. Posebno na smanjenje dinamičke čvrstoće
utiču nemetalni uključci preko svog oblika i dimenzija, a prema nekim teorijama oni
su glavni uzročnici zamora materijala. Treba istaći da njihov uticaj zavisi od prirode
samih uključaka, odnosno njihovog ponašanja u toku tople prerade, kao i njihovog
položaja i orijentisanosti u odnosu na pravac valjanja.
3. Vrlo opasni su uključci koji se plastično deformišu i svojim oštrim ivicama
izazivaju koncentraciju napona, posebno kod čelika povećane čvrstoće kao što je
materijal monoblok točka kavliteta ER7,.
4. Termička obrada monoblok točka utiče u znatnoj meri na poboljšanje dinamičke
čvrstoće preko strukture. Najpodesnija struktura je ferit, koja ima najveći odnos
Rm/RD = 0,5, a veoma povoljno utiču i sitne čestice cementita dobijene pri
bejnitnom kaljenju. Zaostali austenit utiče na smanjenje dinamičke čvrstoće, ali tek
pri sadržaju preko 10%.
5. Na pojavu zamora znatnog uticaja ima stanje površinskog sloja. Tako, npr.
uklanjanjem površinskog razugljeničenog sloja u znatnoj meri se povećava
dinamička čvrstoća, a takode dinamička čvrstoća raste ako se u toku ispitivanja
epruveta polira.
6. Kod većih navarivanja većih razmera i veličina šava, treba računati i na trosno
naponsko stanje zateznih zaostalih napona. To može dodatno uticati na otpornost
konstrukcije na lom, jer se materijal, u tom slučaju, ponaša krtije, a time je lakša
95