Jack Goody Tarih Hırsızlığı İş Bankası Yayınları

94 TARiH HIRSIZLlI
nolojideki gelişmelere ket vurduğunu ileri sürer. Childe'a göre, kölelik
"sanayinin genişlemesini önlemiş"tir.4 0 Batı Avrupa'nın çöküşünden
doğmasına karşın "feodalizm"in ilerici olduğu söylenir, bunun
bir nedeni de en güçlü şekilde Marksist tarihçiler tarafından dile
getirilen "köleci üretim tarzı teknik bir durgunluğa yol açtı; bu üretim
tarzında emek tasarrufu sağlayacak gelişmelere dair hiçbir dürtü
yoktu" düşüncesidir. 4 t Gelgelelim söz konusu yazarlar, bu dönemin
birçok "gelişmeye" tanık olduğunu görmezden gelmeyi seçerler
ki, bunun sonucu olarak köleci toplumlar hakkındaki belirli ifadelerin
değiştirilmesi gerekmektedir. 4 2 Ayrıca, köleci üretim tarzı otomatik
olarak ekonomik durgunluğa yol açmaz; kölelerin kullanımına
karşın veya belki de bu sayede, Roma villalarının tarımı yalnız
üst sınıf için lüks yaşamın yüksek standardını değil; aynı zamanda
çömlek, tekstil ve mobilyayla birlikte, örneğin yeterli şarabın dış ülkelere
ihraç edilmesini sağlayacak bir artı değer de üretmiştir.
Gelişmelerin ille de "emek tasarrufu sağlayacak" nitelikte olması
gerekmiyordu; zira Boserup'un ileri sürdüğü gibi, 43 teknolojideki
gelişmeler daha az değil, daha çok çalışma gerektirebilir. Eğer gelişmeler
iki değil de bir köleyle aynı miktarda mal üretilebileceği anlamına
geliyorsa, bu bir teşvik olurdu. Sicilya'da ve Kartaca'nın topraklarında,
köleler veya serflerce işlenen büyük malikaneler "bilimsel
kapitalist çizgilerde" işletiliyordu.44 Aslına bakılırsa, Romalılar
Avrupa'nın dört bir köşesine "kapitalist formlar" yerleştirdiler. 4 5 Bu
çelişkili bir kavram değildir. Karayipler'deki köleci şeker üretimine
ilişkin analizlerinde Mintz ve Wolf, makinenin yenilikçi kullanımını
"kapitalizmden önceki kapitalizm" olarak betimlerler.4 6 Köleci üretimden
kurtulmak, Roma İmparatorluğu'nun Batı'daki çöküşünün
olumlu etkilerinden biri olarak görülmüşse de, kölelik kesinlikle bütünüyle
ortadan kalkmamıştır. "Antikçağ kavrami, tıpkı onunla ilişkili
'köleci üretim tarzı' gibi, sadece Yunanistan ve Roma için kullanılır,"47
oysa Avrupa'da bazı yazarlar, "feodalizm" nihayet kururnlaşıncaya
dek köleliğin çok daha uzun bir dönem sürdüğünü görmüşlerdir.
4 8 Avrupa daha sonraları bile ağırlıklı bir biçimde köleleri yakalama
ve Müslüman dünyaya satma işiyle uğraşmış, bu, ihracatının
en önemli kalemlerinden biri olmuştur.49 Gene de birçok yaza-