Jack Goody Tarih Hırsızlığı İş Bankası Yayınları

344 TARİH HIRSIZLIGI
yayıl mış bronz çağı uygarlıklarının genel bi rliği ni vu rgulayan gö rüşün
terk edil mesi ol mu ştur. Tümüyle Avrupalı bi r antikçağ hakkındaki
Batılı gö rüşle (başka ki mde vardı bu ?) parçal anan bu bi rli k, yazının
kendi si de dahil bi rçok zanaat bec eri si ni n gelişimi ne dayanıyordu.
Erken dö nem yazısı, başka şeylerle bi rlikte öğ retimi de rahipleri
n eli ne vererek (öğ retmenl er rahi pti ), tapınağın yanı sıra saray kompl
eksleri ni n büyümesi ve di ni gö vdeni n gelişmesi, anti kçağ tarihçisi
Oppenheim' ın, "büyük bi r örgütlenme" dediği şeyi n içine yerleşti
ri lerek, di ni meti nlerle ilişki lendi ri ldi. Bağ ımsı z bi r Avru pa antikçağı
kavramı bu geniş bi rliği koparır, dünya tari hi ni n bi r evresi ni n
Avru pa'ya özgü olduğunu ilan eder ve yandaşlarının zi hi nleri nde, moderni
teni n ve kapi talizmin gelişiminin o kıtada olduğu nu öngörür.
Ekonomik düzeyde bu isti snacılığı hakl ı çıkaracak pek az şey vardır.
Savaşta, çi ftçili kte, zanaatl arda ve (ahşap bu al anda 19. yüzyıla
kadar başat malzeme ol arak kalması na karşın) "maki neleri n" geli
şi mi nde de "demokrati k" bi rçok sonuçlarıyla (demi r bronzdan çok
daha yaygın ve kullanışl ıydı) bi rlikte, bu uygarl ıkl arın tamamında
bronzu n yeri ne demi r kullanılmaya başl anmıştı. Bazı toplumlar elbette
diğerleri nden daha hızlı geli şti. Anti k dünyada, Efes gi bi kentlerdeki
kentsel yapılaşma, tapınaklar, oku llar ve konu tlarda olduğu
kadar, yal nız yazılı bi lgi nin ve edebi yatın değil -g erçi pek çok al anda
Yakmdoğu lu emsallere (söz geli mi , ünlü sütu n) dayanmasına karşın-
daha genel ol arak sanatın üreti mi nde de Yu nanistan başı çekti
ve başka alanlarda da uzaktaki Hi ndistan ve Çin'le rekabet etti.
Gelgeleli m, antikçağ soru nu nu n gerek bugün gerekse geçmiş açısından
aku t hale gelmesi ne, Avru palı akademi syenleri n, bi r yö netim biçi
mi ni n (demokrasi ) ve özgür lük, bi reycilik, hatta "rasyonali te" gibi
değer leri n prestijli kö keni ni bu tari hsel dö neme ve başka her yerden
çok Avru pa'ya atfetmel eri neden ol du.
Özg ürl üğ ü "icat eden" topluml ar ol arak Yu nanistan ve Roma'nın,
anti kçağ kavramını peki şti rmek amacıyla "paradoksal bi çi mde" kö ­
leci toplumlar olar ak beti mlenmesi dışında, ekonomi bu farkın ana
etkeni ol arak gösterilmez. Antikçağın sadec e özgürl üğü değil, demokrasi
ve bi reyci liği de icat ettiği sö yleni r. Bu iddi anın, tıpkı köleliği n
benzersiz rolü gi bi, fazlasıyla abart ılı olduğu nu ileri sürmüştüm. Ede-